Dawna Mowa (Ancora)

Dawna Mowa (yolde) thaluph MAF: /('jɑɫdə) 'tʰalupʰ/
Utworzenie:	Rémy w 2009
Używany w (Ancora):	język magii
Ilość mówiących (Ancora)	brak danych
Ilość mówiących (faktyczna)	1
Sposoby zapisu:	runy ancoriańskie
Typologia:	fleksyjny VSO
Klasyfikacja:	rdzenne języki Ancory  Dawna Mowa
Lista conlangów

Dawna Mowa (thaluph, dosł. "język", w nowych opracowaniach yolde thaluph – "dawny język") to najstarszy z języków Ancory. Przez wzgląd na długość jego historii, jak i to, że dał początek wielu innym językom, jego nazwę pisze się zawsze wielką literą, bez względu na zasady ortografii obowiązujące w danym kraju. Dawna Mowa jest fleksyjna, a typowy dla niej szyk zdania to VSO. Chociaż obecnie nie posiada żadnych rodzimych użytkowników, pozostaje językiem nauki, zwłaszcza magii.

Poszczególne dialekty Dawnej Mowy jeszcze przed Ciszą zaczęły stopniowo różnicować się, dając początek nowym językom, które pozyskały nazwy od grup istot, które się nimi posługiwały. Pierwszym językiem, który odłączył się od wspólnoty, był staroziemski, mowa ludzi. Ostatnim dialektem, który zaczął rozwijać się samodzielnie, był język nag, który do dziś zachowuje wiele archaicznych cech Dawnej Mowy, które zdążyły zaniknąć w pozostałych narzeczach. Elficki, niegdyś najbardziej prestiżowy, dał początek dwóm innym językom, używanym w ancoriańskich magokracjach – edrothiańskiemu i rhuńskiemu, krasnoludzki jest natomiast powszechnie uznawany za wymarły.

Dawna Mowa jest językiem autochtonicznym dla kontynentu ancoriańskiego i ma wiele cech, które odróżniają ją od nowszych dialektów i gwar napływowych. Dysponuje aż dziesięcioma przypadkami gramatycznymi. Rozróżnia cztery kategorie gramatyczne, umownie nazwane rodzajami, dwie liczby, cztery osoby, sześć czasów, trzy strony i pięć trybów.

Historia

Dzieje Dawnej Mowy owiane są w dużej mierze tajemnicą, tak jak nieznana jest geneza pierwszych mieszkańców Ancory. Wiadomo jest jednak, że przez większą część swojej historii pozostawała językiem jednolitym. Gdy jej geograficzny zasięg zaczął się powiększać, obejmując obszar całego Trójkrólestwa, zaczęły pojawiać się swoiste różnice dialektalne, które – z tytułu używania run ancoriańskich, których główną zasadą jest "jeden symbol, jeden dźwięk" – wymuszały zmiany w pisowni. Zróżnicowanie wewnętrzne znacznie nasiliło się w końcowym okresie istnienia Trójkrólestwa, tuż przed Ciszą, gdy mowa mieszkańców Starej Ziemi i wyżynne narzecza współczesnego Wielkiego Wrzosowiska, używane głównie przez krasnoludów, stały się niemal całkowicie niezrozumiałe dla użytkownika wariantu standardowego.

Wewnętrzne rozłamy Dawnej Mowy nie ustały wraz z nastaniem Ciszy, wręcz nasiliły się, gdyż upadek Trójkrólestwa i rozbicie jego terytoriów na mniejsze jednostki geopolityczne pociągnęły za sobą faworyzowanie form lokalnych, dialektalnych lub gwarowych, nad formą standardową. Zabrakło również konsekwencji w użyciu run – ludzie ze Starej Ziemi opracowali swój własny alfabet, elfy przekształciły runy, dostosowując je do swoich potrzeb (Sidhesilla), wśród krasnoludów, sylfów i djinni pojawiły się pewne niekonsekwencje w zapisie które również doprowadziły do wykształcenia się nowych alfabetów (Vaerfosýira, Sidjesila, D'jinnisemma). Jedynie nagi zachowały stare runy, zmieniając jednak nazwę pisma na Ankhisela, podążając za ogólnoancoriańską tendencją.

Dawną Mowę najprawdopodobniej można było zakwalifikować jako język wymarły jeszcze przed końcem Ciszy, jednak przez pewien czas była sztucznie podtrzymywana w użyciu jako jedyny język urzędowy w edukacji i sądownictwie na Wyspie Nag, Starej Ziemi i w większości komun krasnoludzkich. Wkrótce jej użycie ograniczyło się do spraw związanych z naukami ścisłymi, szczególnie medycyną. Po lingwistycznych przepychankach z elfickim, Dawna Mowa zaczęła dominować także jako język magii, wykorzystywany przy złożonych inkantacjach wyższych kręgów wszystkich magii, a w przypadku Magii Ziemi – także tych niższych.

Fonologia

Samogłoski

	Przednie		Centralne		Tylne
Przymknięte	i • y u ɪ e • ø o ə ɛ ʌ • ɔ ɐ a ɑ
Prawie przymknięte
Półprzymknięte
Średnie
Półotwarte
Prawie otwarte
Otwarte

Dawna Mowa dysponuje bogatym systemem samogłoskowym, w którego skład wchodzi czternaście dźwięków. Każdy z nich może tworzyć dyftongi z /j/, jednak tworzenie tego typu połączeń głoskowych w miejscach innych, niż początek wyrazu, w czasach świetności języka uchodziło za przejaw ignorancji wobec jego reguł – warto zwrócić uwagę, że jedynym językiem wywodzącym się z Dawnej Mowy, w którym pojawiają się na porządku dziennym dyftongi, jest używany przez ludzi staroziemski. Dwie samogłoski centralne: /ə/ i /ɐ/ nigdy nie znajdują się w pozycji akcentowanej, poza ściśle określonymi wyjątkami – zwykle magicznymi inkantacjami.

Spółgłoski

	Dwuwargowe	Wargowo- -zębowe	Międzyzębowe	Dziąsłowe	Retrofleksyjne	Pod­nie- bienne	Krtaniowe
Nosowe	m	n
Zwarte	p b pʰ bʰ	t d tʰ dʰ			c ɟ	k g kʰ gʰ	ʔ
Szczelinowe			s	ʃ		x	ɦ
Aproksymanty					j
Drżące		r rʰ
Boczne		l ɫ

System spółgłoskowy Dawnej Mowy składa się z siedemnastu dźwięków, z czego siedem posiada także wariant aspirowany, a jedna – welaryzowany. Uwagę zwraca całkowity brak dźwięków wargowo-zębowych, w tym występujących w większości języków Ancory /f/ i /v/ – w pochodzących od Dawnej Mowy językach wywodzą się one z aspirowanych /pʰ/ i /bʰ/.

Akcent

Akcent w Dawnej Mowie pada w słowach o nieparzystej liczbie sylab na sylabę środkową, a w słowach o parzystej – na jedną z dwóch sylab środkowych bliższą początkowi słowa. Wyjątki od reguły nie są oznaczane w runach ancoriańskich, w alfabecie ludzi do tego celu wykorzystano kilka sposobów, z których najpopularniejszy to stawianie kresek nad akcentowanymi sylabami, lub podkreślanie ich.

Gramatyka

Fleksja

Czasownik

Fleksja czasowników to ważny element gramatyki Dawnej Mowy. Czasowniki odmieniają się przez dwie liczby (pojedyncza i mnoga), cztery osoby (oprócz standardowego zestawu dla 2. i 3. osoby, Dawna Mowa posiada wariant ja rzeczywiste i ja duchowe, my ekskluzywne i inkluzywne, szerzej omówione w dziale o zaimkach), sześć czasów (zaprzeszły, przeszły, teraźniejszy, przyszły pewny, przyszły hipotetyczny i przyszły w przeszłości), trzy strony (bierna, czynna, zwrotna) i pięć trybów (oznajmujący, rozkazujący, łączący, przypuszczający i admiratywny).

Forma pierwszej osoby czasu teraźniejszego oraz supinum to podstawowe formy odmiany czasownika – Dawna Mowa nie posiada bezokolicznika ani imiesłowów. Wszystkie czasy są proste, posiadają też wariant ciągły z wrostkiem -li-, wstawianym między temat, a końcówkę.

Czas teraźniejszy używany jest zarówno do opisywania wydarzeń, które mają miejsce w chwili mówienia, jak i tych, które odbywają się rutynowo, a także wydarzeń przyszłych, co do których mamy pewność, że nastąpią. Czas przyszły oznacza czynności, które odbędą się w przyszłości bez względu na to, jakie jest ich prawdopodobieństwo. Czas przeszły ma zastosowanie do bliskich wydarzeń z przeszłości, a zaprzeszły – do dalekich. W literaturze, granicą użycia tych czasów jest sto lat. Czas przyszły w przeszłości zwykle używany jest w odniesieniu do planów z przeszłości, które jeszcze nie zostały zrealizowane, chociaż jest także często wykorzystywany w celu przydania dworskiego charakteru tekstom pisanym traktującym o niedawnych wydarzeniach. Przyszły hipotetyczny zastępuje tryb przypuszczający w przyszłości i ma zbliżoną do niego budowę.

Warto zauważyć, że tylko tryb oznajmujący dysponuje pełnym zestawem czasów. Tryby: przypuszczający i rozkazujący nie mają czasu zaprzeszłego i żadnego z przyszłych, w trybie łączącym nie ma z kolei czasów przeszłych i przyszłego hipotetycznego. Tryb admiratywny, używany do wyrażenia zaskoczenia, nie rozróżnia żadnego czasu.

Rdzenne języki Ancory

Dawna Mowa
Grupa północna: djinni • krasnoludzki • nag
Grupa centralna: elficki (edrothiański • rhuński) • sylfów
Grupa południowa: staroziemski