Ten artykuł napisali po Fudyńu.
| Fudyń | |
|---|---|
| Sposub zapisu: | Alfabet łaćijski |
| Naprawde | |
| Kto i kjedy zrojił: | Kwadracik we 2009 |
| Poco zrojony: | Dla zabay |
| Klasyfikacia: | Słojajski |
| Status użendoy | |
| Dźe po ńim śe muji: | Postapokaliptyczna Polska |
| Organ regulowujoncy: | Rada Miszczuw Jeůzyku |
| Lista conlangów | |
Fudyń to jeůzyk, co jes taka wersia alternatywna Polskjó[1], gdyby pare lat temu nastompia apokalipsa[2] i szyskje użytkowńiki Polskjó wyginý, poza kilku licealistuw (albo jakiś takih).
A tak naprawde, Fudyń zrojił Kwadracik, zainspiroany pszez cehy ńekturyh idiolektuw (i Śloůski jeśli hodźi o tom ortografie). Uwaga: Artykuł zajera mase pszypisuw i może ze swojó stylu odbjegać od stylu akademickjó... :)
Interpungcia
Nejważńëjszy elemënt jeůzyku to interpungcia. W Fudyńu som takje zasady:
- Kropkje śe staja po końcu zdańa, hyba że śe staja zamjas tamtyh znakuw zapytańa albo wykszykńikuw.
- Pszećinkje też śe staja. Na pszykład pszed "że", ale już ńe pszed "co".
- Nazwy własne (żeczowńikje, pszymjońńikje, itt.[3]) śe pisze z dużëj litery. Za zur tó zapisu Rada Miszczuw Jeůzyka pszyjá Angjelski, ale podobno tak samo byo w Łaćińe, hoć ńik tó dźiśej ńewé, bo Łaćina to jeůzyk tak samo martwy co Polski.
Fonologia
W tym dźale som podane opisy wymoy i w IPJE (ang. Intrnashinul Fonetick Alfabbit), i w FTO (Fudyńskjëj Transkrypci Opisoëj).
Krutkje samołoski
| Literka | IPA | FTA |
| a | [a] | "A" to samołoska poctaoa, jak punk[4] w matematyce. Śe ńeda jej opisać. |
| e | [ɛ] | Wyżëj od a, ze pszodu. |
| ë | [ə] | Coś jak e, ale mocńëj ńehlujne. W rużnyh mjescah (np. po j i innyh spułoskah mjenkih) ma alofona [ɪ]. Może też mjeć innyh alofonuw, ale Rada Miszczuw Jeůzyku oszczega: co za dużo alofonuw, to ńezdró. Jak śe zamkńe e we środku sylaby na końcu wyrazu to z ńo śe zroji właśńe takje ë. |
| i | [i] | Jeszcze wyżëj od e, też ze pszodu. |
| o | [ɔ] | Wyżëj od a, ale z tyu, i jak je śe muji to śe roji takjó dźubka. |
| u | [u] | Wyżëj od o, też z tyu, i też ma dźubka. |
Dúgje samołoski
| Literka | IPA | FTA |
| á | [a] | Takje dúgje a. |
| é | [ɛ] | Takje dúgje e. |
| í | [i] | Takje dúgje i. |
| ó | [ɔ] | Takje dúgje o. |
| ú | [u] | Takje dúgje u. |
Np. we słoje dúgi jes dúga samołoska, jak sama nazwa skazuje.
Skomplikoane samołoski
(np. ao jak we "mjao", albo "oë", jak w "wesoëj")
Te samołoskje śe nazyajom dyftongje. Ih jes bardzo dużo kombinaci no i dlató ńebeńdźemy o ńyh dużo mujić. Po prostu se wymuwće tom trohe kruczszom samołoske co jes na poczontku, a potem dodajće tom co jes na końcu. "Włala", jak mujom Francuzy[5].
Warto jeszcze tyko spomńëć, że som dyftongje co ńyh śe ńespotyka, albo co ńyh śe spotyka żatko. Do ńyh należom np. eo (bo to pszeszło w ó) albo dyftongje dźe pjerszy elemënt to i (bo one śe pokazujom praje tyko po spułoskah tylńyh[6] i wargoyh). Fudyń może też mjeć dwje samołoski co ńesom dyftongje, zwykle kjedy jenna z tamtyh to takje dyftong, np. jak we słoje poctaoa co śe pojawio na poczontku tabelku o krutkih samołoskah.
Spułoskje
Spułoskje b, d, f, k, l, m, n, p, s, t wystempujom i w Fudyńu, i w Angjelskim, i w Ńemjeckim, i w Ruskim (ale inaczëj pisane, bo Ruskje ńekture litery piszom szyfrëm). Na tej poctaje, Rada Miszczuw Jeůzyku oceńya, że te spułoskje wystempujom w każdym jeůzyku na Źemi i ńema poczeby ih opisyańa. W Angjelskim i Ńemjeckim k, p i t majom takje mae "puff" kjedy som pszed akcentëm, w Fudyńu tó "puff" ńema.
Pozostae spułoskje:
| Literka | IPA | FTA |
| c | [ts] | Ńic ćekaó (ńć). |
| cz | [tʂ] | Ńć. |
| ć | [tɕ] | Ńć. |
| dź | [dʑ] | Ńć. |
| dż | [dʐ] | Ńć. |
| g | [g] | Ńć. |
| h | [x] | Na poczontku sylaby czeůsto jom wymajajom [h], czyli jak takje zwykły wydëh. |
| j | [j] | Ńć. |
| ł | [w] | Ńć. |
| ng | [ŋ(g)] | Pszed samołoskami zwartymi i zwartoszczelinoymi (c, t, p, itt.) śe wymaja samo [ŋ], dźe ińdźëj, to znaczy na końcu i mjendzy samołoskami, śe wymaja [ŋg]. Jak Fudyń ma n pszed k, to tamto n też śe wymaja [ŋ]. |
| ń | [ɲ] | Ńć. |
| r | [r] | Ńekture ludźe ńeumjejom wymajać tej łoski. Rada Miszczuw Jeůzyku pszypomina, że to bardzo fajna łoska, i ńenależy jej dyskryminoać. |
| ś | [ɕ] | Ńć. |
| sz | [ʂ] | Ńć. |
| ů | [w] | Jom wymajajom tak samo, jak ł. Ńektuży ludźe majom z tym problemuw i ńewjedzom, dźe śe pisze ł, a dźe ů. Rada Miszczuw Jeůzyku náët ma słowo na takih ludźuw: Debile. |
| w | [v] | Ńć. |
| z | [z] | Ńć. |
| ź | [ʑ] | Ńć. |
| ż | [ʐ] | Ńć. |
Akcënt
Akcënt w Fudyńu spada na druom sylabe od końcu, jeżeli ostańńa sylaba ma krutkom samołoske, albo na ostańńom sylabe, jeżeli ta sylaba ma dúgom samołoske albo dyftonga.
Żeczowńikje
Żeczowńikje (albo imjeńa) to som nejważńëjsze słoa w jeůzyku, dlató som one bardzo ważne. W Fudyńu som czy rodzaje żeczowńikuw, ze zglendu na ih puće: meůskje, żejskje i ńijakje. Ta puća żeczowńikuw zawsze do ńih pasuje, choćaż inne jeůzyki majom z tym czasami problemuw, np. w bajce "Tom i Jerry" Jerry to mysza, dlató to taka kobjeta, ale ńekture gupje ludźe myślom, że pojinna być takim facetëm.
Rodzej meůski
Tutej tom odmiane żeczowńikuw rodzeju meůskjó pokazali na pszykładah, z zaznaczeńem ńekturyh zmjan, co śe rojom jak ten żeczowńik odmjeńajom. Np. jak śe daje tom końcuwke e to czasami z takjó s śe robi takje ś albo inne zmjany śe robiom.
Żeczowńikje meůskje twarde
W żeczowńikah twardyh końcuwka w liczbje mnogjej to y albo i[7].
Tamte co som normalne
| Pszypadëk | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| ktocowńik | dom | domy |
| kócowńik | doma | domuw |
| komuczemuwńik | domoji | domom |
| kimczywńik | domu | domah |
| kóczówńik | domu | domuw |
| ejtywńik | domu | domy |
Inne wyrazy z tej grupy to np. "krasnal" (kimczywńik "krasnalu"), albo "krasnolud" (kimczywńik "krasnoludźe"), albo "hobit" (kimczywńik "hobiće"), albo "elf" (kimczywńik "elfje"), albo "kalafjor" (kimczywńik "kalafjoże").
Tamte co im śe zamjeńa "ë" na "e"
| Pszypadëk | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| ktocowńik | facët | facety |
| kócowńik | faceta | facetuw |
| komuczemuwńik | facetoji | facetom |
| kimczywńik | faceće | facetah |
| kóczówńik | facetu | facetuw |
| ejtywńik | facetu | facety |
Inne wyrazy z tej grupy to np. "akcënt" (kimczywnik "akceńće") albo "elemënt" (kimczywnik "elemeńće").
Tamte co majom "u" na końcu
| Pszypadëk | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| ktocowńik | wjeszhu | wjeszhy |
| kócowńik | wjeszha | wjeszhuw |
| komuczemuwńik | wjeszhoji | wjeszhom |
| kimczywńik | wjeszhu | wjeszhah |
| kóczówńik | wjeszhu | wjeszhuw |
| ejtywńik | wjeszhu | wjeszhy |
Inne wyrazy z tej grupy to np. "bratu"[8] (kimczywńik "braće") albo "spodu" (kimczywńik "spodźe").
Tamte co im "e" zńika
| Pszypadëk | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| ktocowńik | pjes | psy |
| kócowńik | psa | psuw |
| komuczemuwńik | psoji | psom |
| kimczywńik | pśe | psah |
| kóczówńik | psu | psuw |
| ejtywńik | psu | psy |
Jak widać, czasami zńika ńetyko samo to e, ale też to j pszed ńim. Inne wyrazy z tej grupy to np. "bez" (kimczywńik "bzy"), ale Rada Miszczuw Jeůzyku jeszcze ńeustalia, co to jes ten "bez", dlató radźimy ńeużyać tó wyrazu. Podobno to takje roślinka, ale kto wje?
Tamte co im "ë" zńika
| Pszypadëk | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| ktocowńik | dźadëk | dźadki |
| kócowńik | dźadka | dźadkuw |
| komuczemuwńik | dźadkoji | dźadkom |
| kimczywńik | dźadku | dźadkah |
| kóczówńik | dźadku | dźadkuw |
| ejtywńik | dźadku | dźadki |
Inne wyrazy z tej grupy to np. takje imjeńe "Marëk" (kimczywńik "Marku").
Tamte co im śe zamjeńa "u" na "o"
| Pszypadëk | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| ktocowńik | lud | lody |
| kócowńik | loda | loduw |
| komuczemuwńik | lodoji | lodom |
| kimczywńik | lodźe | lodah |
| kóczówńik | lodu | loduw |
| ejtywńik | lodu | lody |
Inne wyrazy z tej grupy to np. "stuł", ale "stuł" to jes wogule dźiwny wyraz bo jemu zńika to "ł" czasami (kimczywńik "stou").
Żeczowńiki meůskje mjenkje
Żeczowńiki mjenkje to tamte co majom w liczbje mnogjëj końcuwke e. W tej grupje wyrazuw, żanne literkje śe ńezmjeńajom w kimczywńiku.
Tamte co som normalne
| Pszypadëk | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| ktocowńik | koń | końe |
| kócowńik | końa | końuw |
| komuczemuwńik | końoji | końom |
| kimczywńik | końu | końah |
| kóczówńik | końu | końuw |
| ejtywńik | końu | końe |
Inne wyrazy z tej grupy to np. "trol" albo "Staś" (albo "trol Staś", taki trol, co ma imjeńe "Staś").
Tamte co majom "u" na końcu
| Pszypadëk | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| ktocowńik | wuju | wuje |
| kócowńik | wuja | wujuw |
| komuczemuwńik | wujoji | wujom |
| kimczywńik | wuju | wujah |
| kóczówńik | wuju | wujuw |
| ejtywńik | wuju | wuje |
Inne wyrazy z tej grupy to np. "wuju" albo "miszczu".
Tamte co im "ë" zńika
| Pszypadëk | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| ktocowńik | palëc | palce |
| kócowńik | palca | palcuw |
| komuczemuwńik | palcoji | palcom |
| kimczywńik | palcu | palcah |
| kóczówńik | palcu | palcuw |
| ejtywńik | palcu | palce |
Inne wyrazy z tej grupy to np. "fjatëk" albo "przypadëk".
Tamte co im śe zamjeńa "u" na "o"
| Pszypadëk | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
| ktocowńik | zwuj | zwoje |
| kócowńik | zwoja | zwojuw |
| komuczemuwńik | zwojoji | zwojom |
| kimczywńik | zwoju | zwojah |
| kóczówńik | zwoju | zwojuw |
| ejtywńik | zwoju | zwoje |
Inne wyrazy z tej grupy se wymyśće sami.
Żeczowńiki meůskje co wyglondajom na żejskje
Tamte też som, np. "idiota", bo idiota to jes facët. Rada Miszczuw Jeůzyku spożondza dúgom liste tyh szyskih wyrazuw, żeby je zńiszczyć, bo som bżydkje i wymyśliy je femińiski.
Wyjaśńeńa
- ↑ Ńekture ludźe na Polskjó mujom też "jeůzyk Polski" ale to ńepoprawne, bo pszećëż jak śe muji samo "Polski" to wjadomo, że hodźi o jeůzyk, np. "Musze zrobić prace domóm na Polski."
- ↑ Czyli takje końëc śjatu.
- ↑ Skrut itt. znaczy "i takje tam".
- ↑ To znaczy jak taka kropka, ńe jak takje człék, co ma dźiwnó fryzuru.
- ↑ "Włala" śe akcentuje na tom ostańńom sylabe, bo Franzucy som gupje i ńewjedzom, dźe śe staja akcenty
- ↑ Albo welarnyh. Jes też nazwa mjekkopońńebjennyh ale wyrazy co majom czy razy w środku podwujne literkje som podejżane i lepjëj ih ńeużyać.
- ↑ po takih k i g ńigdy ńema tó y, tyko samo to i, bo Rada Miszczuw Jeůzyku pruboá wymujić ky i jej śe ńeudao.
- ↑ Ńekture ludźe mujom też "brat", ale to ńepasuje do innyh czonkuw rodźiny, czyli do słuw "ojcu", "wuju", "stryju" i "dźadëk". No dobra, do "dźadëk" pasuje, ale "dźadëk" to wyjontek bo jes stary.