Conlang Wiki
Advertisement
Higān hēkkì
Cesarstwo Higanii
[[Image:{{{flaga}}}|110px|Flaga Higanii]]
(Flaga)
Motto: Saikì gódu wāhen uti laūci (Wieczność wspaniałości Cesarza)
[[Image:{{{położenie}}}|200px|Cesarstwo Higanii na mapie]]
Język(i) urzędowy(e) higański (Higān jēta)
Stolica Kūchyì
Największe miasto Kūchyì (22 mln mieszk.)
Ustrój
cesarz
monarchia parlamentarna, demokracja
Hìamō
Powierzchnia
 - całkowita
 - woda (%)

493 000 km² km²
12%
Populacja
 - 2016
 - gęstość zal.

93 500 000
241 osób/km² os./km²
Waluta múk (1 múk= 100 pì) (HGM)
Strefa czasowa
 - lato
UTC
UTC
Strefa czasowa
 - lato

UTC
Powstanie cesarstwa (wg tradycji)- Intronizacja cesarza Daumó- 5 VII 833 r. p.n.e.
Pārah Kègúg (Odrodzenie Niebiańskie)
23 X 1132 r.
Hymn państwowy Kāwā Gemsó Koró ("Szczyt Twego panowania")
Kod ISO ISO 3166-2: HG
Nr kierunkowy +51
Etnonim
 - polski
 - lokalny
 
Higańczycy
Higān-sāwāi
{{{przypis}}}

Cesarstwo Higanii (hig.- Higān hēkkì)- państwo położone w południowej części Esakaru. Powierzchnia państwa wynosi 493 000 km². Higania to monarchia parlamentarna i demokracja. Rząd wybierany jest w wyborach powszechnych co 5 lat. Na czele państwa stoi cesarz, obecnie pełniący głównie funkcje reprezentacyjne. W kraju od 1969 r. panuje cesarz Hìamō.

Położenie[]

Kraj leży nad Morzem Szmaragdowym (Maoji- samú), wybrzeże higanijskie jest poprzecinane licznymi kanałami stworzonymi przez człowieka, jak i naturalnymi fiordami, występuje też wybrzeże klifowe i szkierowe. Z powodu licznych zatok wcinających się w wybrzeże i żłobiących skały przez tysiące lat, Higania może poszczycić się liczbą ponad 700 wysp. Państwo jest położone niemal w 1/3 na wyspach. Największe z nich to: Cheinok-sók, Ai-sók, Ashu-sók i Gāhi-sók. Na wyspie Shikiôk-sók znajduje się stolica cesarstwa- Kūchyì. Liczne wyspy, częstokroć słabo zaludnione, zwłaszcza na zachodzie, są bogate w grzyby i leśne owoce, istnieje też różnorodna fauna reprezentująca ssaki, gady, ptaki i płazy. Słynne są higańskie klify na zachodnim wybrzeżu, zwłaszcza w prowincji Hēgyū.

Na północ od wybrzeża znajduje się pas Nizin (suwaudaitó/ suwausām), na których w przeszłości popularna byłą uprawa zbóż i wypas bydła. Obecnie, w dobie rozwoju nowoczesnego przemysłu, z racji na dogodne warunki, powstaje tu najwięcej w całej Higanii nowoczesnych zakładów np. high-tech. To ten teren na przestrzeni dziejów stanowił zawsze obszar najbardziej zaciekłych walk wielkich rodów. Na północy kraju znajdują się wyżyny (hadaitó/ hasām) z dużą ilością lasów i jezior, np. sztucznie poszerzone kanałami jezioro Náciu, gdzie uprawia się powszechnie żeglarstwo, czy windsurfing. Na północnym zachodzie, w prowincjach Sūdoì i Hēzó, przy granicy z Królestwem Taozamii, leży płaskowyż Kaó. Liczne są tam jeziorka wytopiskowe i morenowe i lasy mieszane z przewagą brzóz i wiązów.

Klimat[]

W wybrzeżnej części kraju panuje klimat podzwrotnikowy morski z licznymi monsunami. Latem temperatura oscyluje w granicach 22-24°C, zaś zimą- 17-19 °C, wybrzeże cechuje się licznymi opadami. W pasie Nizin dominuje klimat podzwrotnikowy pośredni, z enklawami klimatu umiarkowanego. Opady są nieco rzadsze, niż na wybrzeżu, choć też częste, temperatury wahają się od 21-23 °C latem do 14-16 °C zimą. Zdarzają się opady śniegu i gradu. Obszar Wyżyn zaś cechuje się klimatem umiarkowanym ciepłym, odmiany kontynentalnej przejściowej, w północno-wschodniej części kraju, a także na skraju północnych prowincji przechodzym w klimat umiarkowany ciepły typu kontynentalnego. Temperatury tu wynoszą średnio od 4 do 10 °C zimą do 23-27 °C latem. Częste są tu latem susze, zaś porą zimową zamiecie śnieżne, mniejsza amplituda opadów. Specyficznym mikroklimatem wykazuje się płaskowyż Kaó, stanowiący enklawę klimatu umiarkowanego ciepłego górskiego z elementami klimatu podzwrotnikowego pośredniego. Osłonięty przez pasmo Heganów ze strony północnej, zaś przez pagórkowatą Wyżynę Nuóli od południa, jest w pewnym sensie odizolowany od sąsiednich stepowych obszarów.

Fauna[]

Fauna Higanii wykazuje do pewnego stopnia zróżnicowanie regionalne.

Wyspy południowe: Na Kāganie i Surêi występuje niewiele endemicznych ssaków, a zaliczyć do nich można nietoperze, ryjówki i przedstawiciele rodziny Caviidae (krewni kapibar), a u wybrzeży delfiny, uchatki i manaty. Wyspa Saómi to siedlisko endemicznych nietoperzy, lotopałanek, wiewiórek oraz kanczyli. Na Wēyu zaś żyją rodzime nietoperze oraz wydry. Do gatunków zawleczonych przez człowieka należą koty, psy, świnie, myszy i chomiki, a także konie i osły. Najpewniej w pierwszych wiekach n.e. za sprawą ludzi na Wēyu trafiły również szakale i nutrie. Pod ochroną małpiatki alo i 5 zagrożonych gatunków oraz 2 gatunki lemurów. Na archipelagu Wēyu żyje wiele gatunków zagrożonego ptactwa, np. różnorodne odmiany zimorodków, dzięciołów, dudków, czapli, kaczek i mew, czy ptaków śpiewających oraz jastrzębiowate i sowy,a także typowe dla klimatu podzwrotnikowego ciepłego papugi i dzioborożce. Świat gadów reprezentują na Kāganie i Surêi aligatory, węże, w tym węże morskie i pytony, żółwie lądowe i morskie oraz legwany, gekony i bazyliszki. Na Wēyu natomiast silnie zróżnicowane są gatunki żółwi- każda wyspa ma swój gatunek- a także gekonów, kameleonów i karłowatych waranów. Węże reprezentują grzechotnikowate- żararaki, a także żmije właściwe. Na Kāganie i Surêi wśród płazów znaleźć można rzekotki, żaby, ropuchy, salamandry i traszki, zaś na Wēyu- rzekotki i endemiczne gatunki płazów z rzędu skrytoskrzelnych i syrenowatych. Świat ryb reprezentowany jest na archipelagu Wēyu przez rekiny, w tym 4 gatunki rekinów-młotów, płaszczki, raje, mureny, liczne okoniokształtne- babkowate, flądry, żmijogłowowate i barrakudowce oraz rzadcy przedstawiciele rodziny Kurtidae i igliczniowatych. Licznie występują tuńczyki i ptaszorowate. Wokół Kāgany i Surêi można napotkać 6 gatunków rekinów, aż 15 gatunków koników morskich, a także papugoryby, błazenki, manty i żaglicowate. Wśród bezkręgowców tych dwóch wysp na uwagę zasługują chronione gatunki straszyków, ważek, motyli z rodzin Sphingidae, Saturnidae, Papilionidae i Brassidae, chrząszcz- kruszczyc, biegaczowatych, jelonków i rohatyńców. Wsród pajęczaków wyróżnia się 18 gatunków ptaszników i 4 gatunki skorpionów. Liczne są kolonie krabów, zaś na rafach- rozgwiazd i koralowców. Na Wēyu zagrożone wyginięciem są kraby palmowe, liśćce i chrząszcze z nadrodziny Buprestoidea. Licznie reprezentowane są motyle, w tym Nypmphalidae i Uraniidae i chrząszcze Curculionidae. Ochronie podlegają pająki- skakunowate, prządki, ukośnikowate i Mysmenidae. Wśród bogatych raf żyją ośmiornice, mątwy, kraby, homary, langusty i kikutnice.

Pas południowo-zachodni: Największymi z ssaków żyjących na płd.-zach. wybrzeżu są yanathi z rodziny Hippopotamidae, obecnie krytycznie zagrożone (ok. 570 osobników w całej Higanii- 2020 r.). W lasach liściastych i borach żyją jelenie, sarny, daniele, lisy, szakale i liczne gatunki gryzoni i zajęczaków, a także bawoły namluo. Świat ptaków reprezentują czaple, pelikany, papugi, kolibry, drozdy, hoacyny i gołębie oraz gniazdujące na klifach alki tropikalne shutuklou. Spośród gadów występują kajmany, krokodyle morskie, żółwie lądowe i wodne, warany, scynki, gekony i 17 gatunków węży, zaś z 28 gatunków płazów: salamandry, traszki, rzekotki i żaby. Ich trwało na obfituje w liczne gatunki rekinów i płaszczek, okoniokształtnych i 5 rodzajów ryb latających. Z bezkręgowców wyróżnia się populacja chrząszczy Cetonidae i Curculionidae, ptaszników i skorpionów, Papilionidae, Heteroptera, Orthoptera oraz mątew i ośmiornic.

Ustrój[]

Higania to monarchia parlamentarna, z rządem wybieranym w powszechnych wyborach parlamentarnych co 5 lat. Na czele rządu stoi kanclerz powoływany przez cesarza. Cesarz będący symbolem państwowości oraz strzegący jedności i suwerenności kraju, pozostaje bezspornym symbolem jednoczącym wszystkich Higańczyków.

Parlament (Hōssadó) składa się z dwóch izb: wyższej, czyli Hanaróh (tłumaczonej przeważnie jako Izba Parów), w której skład wchodzą przedstawiciele arystokracji- wyższej (esèhhi) oraz średniej (kóhi) i drobnej szlachty (saióhi), a także przedstawicieli duchowieństwa, gubernatorów cesarskich (ds. terytoriów specjalnych- hētaikimó/ saicyihētaikimo) i kanclerzy dziedzicznych księstw koronnych( táhayakósó) : Sawaó, Kaiwaó, Bakici i Abāshii; oraz izby niższej (Gaiciróh), gdzie zasiadają posłowie (yubá) demokratycznie wybrani przez społeczeństwo. W izbie wyższej zasiada 300 deputowanych, zaś w niższej 240, co daje łączną ilość 540 parlamentarzystów. Pierwsze obrady parlamentu po wyborach zwołuje cesarz. Powoływany jest na nich gabinet (gaochin), w wypadku zaś niesformowania gabinetu monarcha daje kanclerzowi czas na jego sformowanie przez 3 tygodnie. Jeśli do tego czasu szef rządu nie utworzy gabinetu, cesarz zarządza nowe wybory. Szefem Rządu Jego Cesarskiej Mości ( kanclerzem - gaórah) jest Caóhi Keoraó z Ośrodka Ludowego. (2023)

Historia[]

Scena polityczna[]

Od czasów starożytnych władze na terenie państewek higańskich (mahó) sprawowali hórai, toczący między sobą nieustanne walki i próbujący powiększyć swe posiadłości. W wyniku reform rodu Lāsó, a potem wzrostu wpływu mieszczaństwa i kolejnych powstań chłopów wspieranych częstokroć przez obszarników, ustabilizował się na lata system polityczny Higanii. Ten ład zburzył dopiero najazd konfederacji ludów laughijskiich (Lâughi, hig. Lóhìi) w IX w. n.e. oraz imperium rewahijskiego (Raewwah, hig. Rewū) w II poł X w. na ziemie całego południowego Esakaru i podporządkowanie się nowym porządkom części możnych. Po licznych buntach ludowych i w wyniku rozkładu wewnętrznego imperium straciło kontrolę nad północnymi obszarami cesarstwa i upadło. Kolejne wieki to system powrotu do neofeudalnych metod rządzenia państwem oraz zapaść gospodarcza po krótkim okresie rozwoju, spowodowana dyskryminacją kupiectwa i ogólnie rzecz ujmując, mieszczaństwa. Na początku XVII w. narodził się ruch Wа̄nen (w wolnym tłumaczeniu " (cesarscy) słudzy światła", czy też "ludzie Cesarskiego Majestatu". Młoda elita drobnych i średnich rodów szlacheckich ponownie dała znać o sobie i chciała przejąć władzę w swe ręce. Wystąpili oni z programem ambitnych reform, w tym np. przywrócenia funkcjonowania kraju na podstawie m.in. Statutu z Waegì, lecz na odnowionych, idących z duchem czasu zasadach. Rozpoczęto trudne wdrażanie i umacnianie się systemu parlamentarnego opartego na oligarchii, a od XX w. w wyniku nowych, antyfeudalnych idei i nieudanych zamachów stanu, które skompromitowały murszejącą arystokrację, ale i osłabiły ważniejszą warstwę oligarchów i przemysłowców. Od lat 50-tych XX w. nastąpiła przebudowa kraju w myśl idei wolnościowych i demokratycznych.

Obecnie partie polityczne (seulá) funkcjonują wg ustawy z dnia 7 maja 1949 r. , która głosi "wolność zakładania partii i ugrupowań politycznych o dowolnej orientacji politycznej, chyba, że postulaty przez nie głoszone, symbole je reprezentujące, czy zasady członkowstwa, są niezgodne z prawem". Te ograniczenia reguluje dalsza treść ustawy.

Higańskie partie polityczne:[]

w Parlamencie Higanii (oficj. Higān-Sāwākkì- hishi/ pot. Higān-hōssadó)

Partia rządząca: Ośrodek Ludowy (Sāwāi Kìbān)- Hanaróh- 131 parów i 10 przedstawicieli cesarskich i kanclerzy księstw koronnych , Gaiciróh- 115 posłów;

Partie koalicyjne: Akcja Ludowo-Demokratyczna (Bói-sakyo-unā)- Hanaróh- brak, Gaiciróh- 5 posłów;

Unia Mieszczańsko-Rolnicza (Kìnhó-huáódā)- Hanaróh- 1 par; Gaiciróh-brak

Opozycja:

Rada Wolności i Demokracji (Sará lei Mecāi-hó)- Hanaróh- 59 parów 1 przedstawiciel cesarski, Gaiciróh- 51 posłów;

Wspólnota Dobra i Sprawiedliwości (Sōmu-cyiē-odó)- Hanaróh- 31 parów, Gaiciróh- 24 posłów

Liga Niebiańska (Pāseigó)- Hanaróh-15 parów, Gaiciróh- 15 posłów

Zrzeszenie Regionalno-Demokratyczne (Lēwu-menzó-rē)- Hanaróh- 7 parów, Gaiciróh-11 posłów

Partia Socjalna (Dēnkaì)- Hanaróh- 3 parów, Gaiciróh- 10 posłów

Kongres Lewicy Higanii (Higān-rēpu-kyásō)- Hanaróh- brak, Gaiciróh- 5 posłów

Posłowie niezrzeszeni: Hanaróh- 23 (43 łącznie z duchownymi), Gaiciróh- 4 posłów

Partie i ugrupowania pozaparlamentarne (Hōssadó-kamu/ Hōssadó-komikai):

Cesarstwo Higanii 2

Nazwa "Cesarstwo Higanii"-(Higān hēkkì) w piśmie higańskim- pierwsze dwa znaki to nazwa kraju, trzeci i czwarty, oznaczające kolejno "cesarz" lub "Jego Cesarska Mość" i "państwo","ustrój", dają razem: "cesarstwo".

Demografia[]

Język[]

Na terenie Higanii dominuje język higański (Higān jēta), jest to język urzędowy kraju. Według Narodowego Spisu Powszechnego (Sāsāwāi Kómdùh) z 2014 w tym języku mówi ok. 94% mieszkańców kraju. Często jednak w spisach lokalnych wlicza się użytkowników języków sulī i kāgmi oraz grupę języków wēyu z wysp Wēyu-jiúsók, które z reguły są uznawane za dialekty higańskiego, choć istnieją miedzy nimi, a higańskim znaczące różnice, przypuszcza sie nawet, ze w przypadku języków sulī i kāgmi, to one mogą być bliższe prahigańskiemu niż zmieniona, głównie przez wkład języków mianijskich, kontynentalna wersja higańskiego. W kraju mieszkają także użytkownicy tzw. językó (maó)kómi- pierwszych mieszkańców. Ludność autochtoniczna północnych obszarów kraju do dziś posługuje się językami mianijskimi, a także, na wschodnim wybrzeżu, seē, gau i ripī. Ponadto mieszka niewielka populacja użytkowników osō (j.hig.- wuzó), kilungijskiego i tamnijskich. Łączny procent języków nie-higańskich (wyjąwszy należące do higańskiej grupy językowej) łacznie wynosi, zależnie od szacunku, od 5 do 2,5%

Język higański może się poszczycić historią liczącą blisko 3500 lat, to wtedy zaczęły kształtować sie pierwsze dialekty higańskie, głównie na Centralnym Wybrzeżu i części Wyżyn. Jednoczenie ziem higańskich pod władzą cesarza sprzyjało unifikacji językowej- nowa mowa szybko wypierała dawne dialekty, głównie w stolicach, gdzie w urzędach tolerowano tylko język urzędowy, oparty na dialekcie z okolic dawnej stolicy, Ladōi, a więc dialektu sagō.

Tworzona od zamierzchłych czasów bogata literatura higańska sprzyjała promocji języka urzędowego, choć wiele tzw. wierszy nánaka- krótkich utworów opisujących przyrodę i życie na wsi, układanych przez lokalnych, niezależnych twórców, było tworzonych w regionalnych dialektach. Często czerpały one z języków maókómi, czyli w głębi kraju i na wschodzie głównie mianijskich, a na wybrzeżu wypartych najwcześniej języków ripei (ripī) i tzw. Morza Południowego. Ponadto wiele terminów w zachodnich prowincjach, zwłaszcza na określenie narzędzi, zawodów, czy nazw osad, zapożyczano słowa pochodzenia tamnijskiego, a od ok. V w. n.e. także i osońskiego, więc głównie kilungijskiego, z racji handlu i kontaktów z osadnikami osońskimi i tamnijskimi autochtonami.

Z racji swego homofonicznego charakteru pismo higańskie, oparte na znakach klinowych, rozwiązało ów problem poprzez graficzne przedstawienie danego pojęcia, myśli, czy przedmiotu w postaci obrazka. W podobny sposób możemy prześledzić dzieje znaków chińskich, egipskich hieroglifów, czy sumeryjskiego pisma klinowego. Na przestrzeni dziejów oraz dzieki licznym reformom pisma, jak w III w. n.e, VII i XII, znaki stawały się łatwiej rozróżnialne. Znaki w gruncie rzeczy składają się z połączenia bardzo licznej, choć określonej liczby kresek (dói), na których oparty jest każdy znak i które łatwo można zapisać rylcem, pędzlem, czy dziś, długopisem. Niektóre znaki symbolizujące złożone pojęcia, czy procesy, powstały przez połączenie dwóch znaków, wkompowania jednego lub kilku w jeden, możliwe jest też połaczenie ich za pomocą poziomej kreski, tzw. łącznika (wánai).

Mapa językowa Higanii

Mapa językowa Higanii

Ewolucja znaków higańskich na przestrzeni dziejów.

Religia[]

Narodową, rdzenną religią wyznawaną przez Higańczyków jest kácya, zwana też risē (zależnie od czytania), w którą wierzy obecnie niespełna 15-25 % mieszkańców Higanii, ale w ostatnim spisie powszechnym z 2014 r. wiarę zadeklarowało 74 % obywateli. Kácya się na uznawaniu za bóstwa (ūbi) otaczającej nas natury, przedmiotów, czy konkretnych osób i władców, co ma odzwierciedlenie w higańskim kultu cesarza jako potomka bogów. Według kacjanistów wszystko nosi w sobie pierwiastek boski (zaô) i dzięki niemu może z błogosławieństwem bóstw tworzyć wspólnie świat duchowy (kān), będący odbiciem Niebios na ziemi. Higańczycy czczą ciała niebieskie- Słońce, księżyc, gwiazdy i komety, uważając je za boskich posłańców, rośliny, zwierzęta, wodę i ziemię. To echa dawnej, szamanistycznej formy wierzeń. Powszechnym kultem czci się także duchy przodków, w tym przodków cesarzy (wābó) i rodziny (sekobó/sekomuà). Popularna jest wiara w demony (óchimi) i duchy lasu (muióchi), czy strażników domu (dêóchimi/juná). Najważniejszymi świątyniami są: stołeczne Amoke i  Kisó, a także mniejsza Hâsó oraz Dódo w prowincji Akìru w mieście Nìgai , Sei w Sagō i Chyúmin'ê w Amajó w prow. Shúk.

Drugą co do popularności religią jest toboizm (hig. Shihânwāyó/ Gaóliwāyó, dosł. "wielki, niebiański chram"), które wyznaje 21 % społeczeństwa, więc ok. 19,7 mln osób. Przybyło tu najprawdopodobniej w I poł. VI w. za sprawą misjonarzy orokijskich i pustelników tamnijskich. Najważniejsze odłamy to Wielki Kościół Ducha Higanii (Higān-kemó Hân Shiwāyó), osoński katolicyzm, Kościół kilungijski, wspolnoty sanagamijskie, kandanijskie, kurumijskie i dahenijskie, toboizm orokijski, tammijski- zwłaszcza taozański i różne lokalne odłamy. Największą w świątynią toboistyczną w kraju jest katedra Minrì Kuē Kānshihânwāyó w Kūchyì należąca do Wielkiego Kościoła Ducha Higanii, ponadto istnieją liczne sanktuaria i obiekty kultu będące miejscem licznych pielgrzymek higańskich i zagranicznych toboistów.

W Higanii inne wyznania, jak szamanizm ( isèn- 87 000 wiernych), skupiający zarówno Higańczyków i mniejszości narodowe, czy religie morza popularne na całym płd. wybrzeżu Esakaru (65 430 wiernych) oraz inne kulty lokalne, asaō z Królestwa Chan' ō, a także narodowe religie Lubijczyków, Sangamijczyków, czy Dahenijczyków (łącznie 28 000), są już raczej niszowe i nie odgrywają znaczącej roli w życiu religijnym kraju. Wszystkie jednak są objęte opieką rządowe wg ustaw gwarantujących wolność religijną z 1897, 1915 i 1967 r. Obecnie rola religii w życiu publicznym spada, sama kácya jest jednak wciąż religią narodową i kultywowaną przez dom cesarski, wielu urzędników i prominentnych działaczy i łączy Higańczyków, dając im poczucie narodowej jedności i dumy.

Społeczeństwo[]

Higańczycy są z natury narodem pokojowym, związanym z lokalną przyrodą i tradycją, wierni ideałom antycznych filozofii i swej religii- kácyi. Zachowuje się wiele z tradycji rodzimej religii, nawet jeśli się jest wyznania chrześcijańskiego, czy niewierzącym- zwłaszcza rytuał zaślubin i obrzędy pogrzebowe. Społeczeństwo higańskie oparło się w większości, nie licząc rzecz jasna wielkich metropolii, a zwłaszcza Kūchyì, trendom globalizacji i konsumpcjonizmu. Popularne są w kraju rodzinne wycieczki na wieś i do okolicznych lasów, zwłaszcza na północ kraju, która od początku XXI w. przeżywa swoisty renesans turystyczny. Żywy jest szacunek do historii, słowa pisanego, narodowych poematów i kronik. Higańczyk to jednostka służąca narodowi, nigdy odwrotnie i u wielu ludzi żadne antyczne i współczesnie idee nie zmieniły takiego myślenia. Oczywiście, świetnie zauważalny jest także kult panującego cesarza, a także przodków Domu Cesarskiego oraz wielkich reformatorów, uczonych, kanclerzy i filozofów. Całe higańskie społeczeństwo powiązane jest ze sobą nieformalną siecią powiązań, wywodzącą się jeszcze z czasów feudalnych, zwaną tódami- dosł. "system pokłonów" od gestu czynionego przez wasali wobec seniorów. Przejawia się to np. w do dziś trwającej nieufności środowisk finansjery, w średniej wielkości miejscowościach wciąż wywodzącej się z dawnej elity mieszczańskiej, do tradycyjnych środowisk robotniczych i małomieszczańskich. Strukturę społeczną kraju zmienia obecnie, choć niewielka, to regularna imigracja mieszkańców krajów uboższych płd. Esakaru, jak Senagamii, czy płd. Kandanii, a także napływ inwestorów z krajów osońskich- Kilungii, Karenii, Laudonii i Osonii oraz Rodanii, Haobanii, Orokii, Chan'ō, Taozanii i Amuzonii. Trwa także migracja wielu młodych Higańczyków , np. do Amuzonii, oferującej tańsze studia i równie dobrze co w Higanii płatną pracę, np. w zakładach high-tech, elektrowniach wodnych, czy przy renowacji zabytków tamtejszej kultury. Jednocześnie kolejne rządy starają się zachęcić Higańczyków do pozostania w kraju i zwiększenia się przyrostu naturalnego, powoli w ostatnich latach malejącego.

Narodowości[]

Większość ludności Higanii stanowią Higańczycy (96%), w tym mieszkańcy wysp Kāgany i Surêi oraz Wēyu-jiúsók, blisko spokrewnieni z kontynentalnymi mieszkańcami kraju, należący do tej samej rodziny językowej. Narodowość tytularna to przedstawiciele rasy mongoloidalnej. W wyniku wielowiekowej koegzystencji z ludami mianijskimi, na wschodzie i północy kraju wielu ludzi posiada nieco ciemniejszy odcień skóry, zaś na zachodzie w wyniku wpływu ludów tamnijskich i osonijskich nieco mniej rozwiniętą tzw. fałdę mongolską, a czasem jej brak oraz nierzadko falowane lub kręcone włosy. Mniejszości etniczne to stanowiące 2,2 % (2014 r.) "ludy Morza Szmaragdowego": Koe, Mī i Ripijczycy. 1,2 % to narodowa mniejszość taozamijska i pomniejsze ludy i narodowości pochodzenia tamnijskiego, 0, 3% stanowią obecne w Higanii narodowości Osō, głównie Kilungijczycy (0,2 %), Osonijczycy (0,08%), Kareńczycy (0,01%) i inni (0,01%, głównie Laudończycy i Niputyjczycy). Reszta, 0,3 % to przeważnie ludy mianijskie, a także mniejszości z sąsiednich krajów leżących nad Morzem Szmaragdowym, jak ludy Kimmā (hig. Gaibó) oraz Mé (Nou) i Kege pochodzenia naukenijskiego. Ponadto w kraju mieszka wzrastająca już ilość nielegalnie zatrudnionych imigrantów, jak Kandanijczycy, kandanijskie mniejszości narodowe i Sanagamijczycy z płd. wsch. Esakaru, a także Lubijczycy, Kerejczycy, Kurumijczycy i Dahenijczycy. Administracja skutecznie walczy ze zjawiskiem powstawania gett na przedmieściach stolic, lecz brak rejestracji i zakwaterowania oraz wysoka przestępczość wpływają na złą opinię tych imigrantów ekonomicznych wśród higańskiego społeczeństwa. Wszystkie mniejszości narodowe i etniczne mają zagwarantowaną swobodę rozwoju i kultywowania tradycji, języka i wiary na podstawie kilku artykułów Konstytucji i dokumentów wydanych na przestrzeni wieków.

Gospodarka[]

Profil gospodarczy[]

Krajowa ekonomia jest zróżnicowana w zależności od regionu, na co składają się takie czynniki, jak uksztaltowanie terenu, zagęszczenie populacji, położenie bliski cieków i zbiorników wodnych, czy wzniesień, a także warunki klimatyczne, historyczne, kulturowe i społeczne. Można wyróżnić pięć stref gospodarczych państwa: Wybrzeże i Morze Środkowe, Wybrzeże Wschodnie, Pas Nizin Zachodnich, Sznur Zachodni oraz Obszar Północno-Wschodni. Niekiedy badacze wyróżniają także kolejno Kāganę i Surêi oraz archipelag Wēyu jako odrębne sfery gospodarcze. Tradycyjnie południowa i południowo-wschodnia część kraju jest lepiej rozwinięta od zachodnich i północnych prowincji.

Logo NRSS

Logo Narodowego Systemu Regulacji Rynkowej

Gwałtowny i stały wzrost ekonomii higańskiej rozpoczął się w latach 50-tych XX wieku, kiedy rząd postawił na reformy systemy bankowego i polityki inwestycyjnej. Zaczęto przykładać większą wagę do innowacji, tworząc instytuty badawcze, popierać wynalazczość i rodzime nowoczesne przedsiębiorstwa oraz importując technologię. W celu zwalczenia bezrobocia stworzono w uboższych rejonach strefy ekonomiczne przyciągające inwestorów krajowych i zagranicznych, stworzono wewnętrzny system pożyczkowy, dając ważną pozycję dla wiodących koncernów w ściąganiu kapitału i alokacji materiałów. Ograniczono możliwość zapożyczania się za granicą, stworzono wewnętrzny obieg kredytów i funduszy, jednocześnie tworząc obszary transgranicznego handlu i inweestycji i nabywając zagraniczną walutę. Rząd od 1964 r. prowadzi Narodowy System Regulacji Rynkowej, który zapewnia płynność działania rynku i kontroluje zdecentralizowane w 1961 r. giełdy. Ustala hierarchię przedsiębiorstw i ich zadania, udziela wskazówek rozwojowych, jednocześnie pozostaje poza kontrolą ministra finansów, a jedynie pod nadzorem kanclerza i Urzędu Podatków. Jest on pewnego rodzaju konsorcjum równoważących się korporacji, wewnątrz którego panuje rywalizacja, ale które zawierają lokalne i czasowe sojusze. Wielokrotnie próbowano zreformować, lub znieść ten system, lecz ostatecznie żaden rząd do tego nie doprowadził. Kolejnym elementem reform było ścisłe ustalenie kursu higańskiego waluty do najmocniejszego w 1959 r. pieniądza kilungijskiego- 500 HGM: KRU( ūrghuk ), co zniesiono w 1998 r. Wypuszczane przez Bank Higański obligacje finansowały inwestycje państwowe, a na czele spółek państwowych postawiono fachowych menadżerów-ekonomistów, lokujących środki w najzyskowniejsze sektory i wspomagający słabsze przez tworzenie funduszy pomocowych. Państwo miało wiodący wpływ w prywatyzacji kolei i autostrad, stając się w postaci agend rządowych i NSRR kluczowym udziałowcem, większość finansowania jednocześnie oddając sojuszniczym korporacjom. Promowano inwestycje typu brownfield, rewitalizowano nieużywane fabryki i komplesy przemysłowe. W 1961 i 1988 r. weszły w życie ważne ustawy o decentracji nieruchomości i ziemi, zakazujące praktyki skupowania ponad 2/3 rodzimego majątku prywatnego albo publicznego w danym powiecie, by sprzedać go w ręce zagranicznych udziałowców. W 1985 r. wprowadzono prawo o zabezpieczeniach na wypadek suszy, a w 1980 r. zaczęto wdrażać programy ochrony pasterstwa, wyrobów produktów regionalnych i tworzenia farm wiatrowych oraz algowych w celu aktywizacji i polepszenia aprowizacji oraz zaopatrzenia w energię biedniejszych obszarów.

Zapewniono wsparcie dla rolnictwa w postaci funduszy gwarancyjnych, przekształcając 70% spółek rolniczych w większe jednostki mieszane, oferujące usługi handlowe i turystyczne, zapewniające pracę wielu bezrobotnym, inwestując w infrastrukturę przeciwpowodziową i tworząc centra skupu i centra nasion. Rozwijano i inwestowano szczególnie w przemysł lekki, high-tech i usługi. Od 1970 r. wskaźnik wzrostu gospodarczego wynosił 5%, w 1976 r. 7%, a w 1984 r. 9%. W 1990r. wyniósł 11,5%, by obniżyć się w kolejnych latach. Na początku XXI wieku kraj postawił na zwiększenie nakładów na budownictwo mieszkaniowe, przemysł armatorski, technologii rolnych i chemiczny, zdecydowano się na zwiększenie interwencji na rynku deweloperskim i w sektorze bankowym. Zmniejszono podatki na energię, ustalając ich najwyższą kwotę, dołączono Fundusz Gazowy do NSRR w celu ochrony interesów konsumentów higańskich w sporze z Naukenią i Taozanią. Rząd usztywnił politykę celną, zwiększając cła na produkty high-tech z Lubii, czy Rodanii, rozwijano sektor atomowy i energii wodnej. Dynamicznie rozwijały się filie wielkich firm na północnych wyżynach, korzystające z umowy o wolnym handlu z Kandanią w 2008 r. W 2014 r. wprowadzono nowe zasady zwane "żelaznymi ramami" (chilkuoi), polegające na powiązaniu ewentualności uchwalania budżetu z deficytem z wynikami giełdy i firm NSRR na rynku międzynarodowym, gwarantowanej minimalnej wypłacie godzinowej, uproszczeniu procedur rozliczenia się z Urzędem Funduszowym przez osoby prawne i fizyczne, a także wzmocnieniu socjalnego charakteru państwowego rynku mieszkaniowego. W 2017 r. zmieniono te zasady, zezwalając na prywatyzację rynku mieszkaniowego i autonomię decyzji co do minimalnej wypłaty i gwarantowanych funduszy ubezpieczeniowych w zależności od daego sektora gospodarki kontrolowanego przez dany sektor NSRR. W 2019 r. i 2021 r jednocześnie zwiększono kontrolę państwa nad NSRR i uwolniono po raz pierwszy z jego jurysdykcji przedsiębiorstwa handlu morskiego i część firm high-tech, co obyło się nie bez zarówno kontrowersji związanych z obawami o socjalne zabezpieczenie pracowników, jak i z drugiej strony, o poradzenie sobie przedsiębiorców z prężnymi inwestorami z rozwijających się gospodarek zachodniej i północnej połaci kontynentu, jak Kurumii i Lubii. W 2020 r. rząd wprowadził taryfy ochronne na produkty higańskie ważne strategicznie, jak surowce mineralne, czy drewno, w porozumieniu z państwami Południowoesakarskiej Wspólnoty Gospodarczej. Po serii protestów i skandali finansowych w latach 2018-2021 opozycyjna Rada Wolności i Demokracji ogłosiła plan częściowej prywatyzacji NSRR po wygraniu wyborów, a także odbudowę zdrowej polityki socjalnej w postaci mieszaneg udziału państwa i rynku.

Podział administracyjny[]

Higania

Podział administracyjny Higanii

Higania jest podzielona na prowincje (gaì), te z kolei podzielone są na powiaty (sām), w prowincjach Sâfu i Cibān tradycyjnie określane jako lewu, zaś w Yōsógō, Lóhi i Kiricyā- reu lub gau. Urzędnikiem reprezentującym rząd w prowincji jest gubernator/prefekt (kirahzán, daw. gaohóshihō, gaogāngaìi/zán. Na czele powiatu stoi zaś starosta, zwany kusāmhō. Odpowiedzialny jest on za sprawy podatkowe, utrzymywanie formacji powiatowych, tj. policji, straży miejskiej, drogowej i służb ratowniczych, za przeznaczanie funduszy na utrzymanie środków komunikacji miejskiej i zabytków. Odpowiedzialność za policję, fundusze przeznaczone na turystykę, służbę zdrowia i funkcjonowanie urzędów spoczywa na prefekturze (prefekcie i jego urzędnikach) odpowiadających przed rządem centralnym. Prócz zwykłych prowincji, istnieje także Specjalny Region Administracyjny Wysp Kāgana i Surêi (hig. Kāgana we Surêi Lóchúshó), kāgmi (Kāk(u)mi é Súri Bucoishì), sulī (Kākāma bu Sulī Rucaisí). Na czele Terytorium nie stoi gubernator prowincji, lecz specjalny wysłannik cesarza - gubernator cesarski (hig. kāwāshihō), j. kāgmi -(gābúzēbu), j.sulī - (kābusíbu), tj. dosłownie "wysłannik/komisarz Jego Cesarskiej Mości. Obie wyspy posiadają autonomiczne parlamenty regionalne. Natomiast na wyspach Wēyu-jiúsók istnieje urząd komisarza ds. Wysp (jiúsók-kómimzán), reprezentujący w zgromadzeniu prowincjonalnym prowincji Sâfu interesy mieszkańców Wysp. Na większości wysp Wēyu powiaty noszą tradycyjną nazwę, wywodzącą się jeszcze z czasów królestw feudalnych, ánu/umu/ómu lub, na wyspie Kôso, (por. hig. sām). Na samym archipelagu 13 maja 2018 r. odbyło się referendum, w którym mieszkańcy mieli się opowiedzieć za tym, czy chcą,by archipelag był dalej częścią prowincji Sâfu, czy też oddzielną prowincją. Wedle wstępnych wyników z wieczora tegoż dnia i popołudnia 14 maja 61% mieszkańców zagłosowało za pozostaniem w prowincji Sâfu. Jeśli większość zdecydowałaby o wybraniu tej drugiej,nowa prowincja powstałaby do wiosny 2020 r. 17 maja ogłoszono oficjalne wyniki, zgodnie z którymi za pozostaniem wysp w składzie Sâfu głosowało 60,7% uczestników referendum.

Miejscowości dzieli się na pięć podstawowych rodzajów : stołeczne (gānkìn)- jedynie Kūchyì, prowincjonalne (stolice prowincji)- gaìkìn/ gaìcó, wśród których wyróżniamy moyó- tzw. "tradycyjne miasta", administracyjne stolice prowincji pełniące tę rolę od dawna, tj. od XIX wieku i taek'- "wybudowane potem"- dość nowe ośrodki, czasem mniejsze od innych miast danej prowincji, jest ich jedynie kilka. Prócz gānkìn, moyó, i taek'yó, wyróżnia się również natâ, miasteczka nieprzekraczające 25 000 mieszkańców, a jest ich 731. Istnieje ponadto 35 205 wsi (stan na lipiec 2018 r.), co wynika z łączenia wielu przyległych wsi w scalone jednostki administracyjne, mimo, że często są one od siebie oddalone. Taką politykę centralizacji ośrodków wiejskich i tworzenia dużych zakładów gospodarczych zaniechano w latach 80. XX w., mimo to, do dziś wiele dawnych jednostek pozabawionych jest praw ośrodka wiejskiego. Najwięcej wsi znajduje się w prowincji Yōsógō, zaś najmniej w Gāngal.

W kraju wyróżnia się cztery główne pasy osadnictwa (chilimin) skupiające największe metropolie: Wybrzeża, Nizin, Wyżyn Środkowych i Morza Środkowego oraz Ścianę Wschodnią. Najbardziej zurbanizowany jest pas Wybrzeża, zwany potocznie Długą Siecią (Tchukmagì) z racji licznych kanałów i zatok.

Miasta w Higanii powyżej 175 000 mieszkańców (klasyfikacja

Lp. Miasto Liczba mieszkańców Prowincja
1 Kūchyì 10 511 430 (cała metropolia) Gāngal/ Gāngaì
2 Saómi 5 120 141 (cała metropolia) Kìrócu-gyū
3 Remók 5 90 321 (cała metropolia) Sagō
4 Koarú 3 520 411 cała metropolia) Gugúsè
5 Kin 1 835 201 Hēgyū
6 Raosú 1 753 221 Kēmdu
7 Sūwu 1 488 271 Sūdoì
8 Idó 1 110 511 Daìrènk
9 Sôcyâ 991 304 Akìru
10 Jābokó 905 119 Máguk
11 Hebu 853 705 Cibān
12 Miyi 847 398 Lóhi
13 812 588 Wáôg
14 Mambón 761 509 Shúk
15 Moról 757 542 Bānsamú
16 Karrak 691 320 Sâfu
17 Caikó 631 481 Kiricyā
18 Kalátu 591 789 Kēmsō
19 Gokó 561 234 Yosôk
20 Ralmóm 501 191 Kūrô
21 Lēmônk 471 329 Besē
22 Mōcì 402 144 Yōsógō
23 Nigik 395 425 Sāgo
24 Iwádi 348 256 Gugúsè
25 Wábān 321 455 Hēzó
26 Joyók 310 080 Sagō
27 Chiàku 287 341 Bānsamú
28 Yuì 255 742 Tālasó
29 Tinik 235 520 Gugúsè
30 Wāwāna 233 210 SPAWKiS (na Kāganie)
31 Dōwa 225 085 Zāisāmhó
32 Taumi 205 439 SPAWKiS (na Surêi)
33 Nayaká 189 925 Sagō
34 Nyâbáwu 180 455 Sâfu (W-y Wēyu)
35 Manók 176 745 Bānsamú
Advertisement