Conlang Wiki
Advertisement
Język ęmucki
Ral'ęmyt syr'atkan
Sposoby zapisu: Łaciński, pismo późne nowoczesne
Faktycznie
Utworzenie: Milya0 w 2009
Cel utworzenia: artystyczny
W Gruszkach Na Wierzbie
Używany w (Gruszki Na Wierzbie): Ecja
Regiony (Gruszki Na Wierzbie): Baukazja, Chomąto
Kody
Conlanger–3 gnw.em.mil
Lista conlangów
Pilcrow Ta strona może zawierać znaki Unicode.


Emmut-now-1

Kilka słów zapisanych pismem późnym nowoczesnym

Flag-eth

Flaga Ecji jest nieoficjalnym symbolem języka ęmuckiego

Język ęmucki (od ęmyt - bytowy) - polisyntetyczny język używany przez Etów w świecie Gruszek na Wierzbie.

Historia[]

Nawet się nie obejrzałem, jak bardzo język ęmucki zdążył się rozwinąć. Artykuł o nim jest jednym z najdłuższych na wiki, a zaczynało się tak skromnie...


Zaczęło się od zamiaru zastosowania polisyntezy w praktyce. Zacząłem z inspiracji słowem "ęsi". Na początku tworzyłem pismo (dziś pismo ęmuckie wczesne), które zawarło w sobie pierwotny zarys fonologii. A szkice wielce się różniły od tego, czym teraz jest ęmucki.

Fonologia nie różniła się bardzo od dzisiejszej, jedynie było mniej fonemów (10 sp. nagłosowych, 8 sp. wygłosowych, 6 samogłosek), miało pojawić się ɢ, zmienione na n, później skreślone. Zamiast ʑ było ʒ, nie było p t k n w nagłosie. Później, gdy kompletowałem już dzisiejszą fonologię i nowy konskrypt, planowałem długie samogłoski.

Kilka pierwszych, demonstracyjnych słów, danych dla wypróbowania konskryptu: sardąda bel'ęśi, dyrit, dyr'it. Później eksperymentowałem z polisyntezą (tąrokręta, tutęta, nąrattutziktęta, karHemśasśuBalad, natpornąvirportokpę).


W końcu zacząłem działać aktywnie, czego skutkiem była pierwsza publikacja nowego języka - w Tłumaczeniach, temat Nie rozumiem, nie mówię po... - datę 30 listopada 2009 można uznać za datę rozpoczęcia prac nad językiem.

To właśnie wtedy stworzyłem ostateczną wersję polisyntezy. W zeszycie mam nawet różne zapisy dotyczące tego zdarzenia:

Cytat:
rozumieć

vetɾæɰ̃ɕi

wietręśi

wietret - rozumiejący

wietretbaś

wétretbaś - zrozumienie

wétrepźan - ze zrozumieniem
Cytat:
taf - cz. ter.

méś - 1. os.

polsęmut

polsęmuptźan

-kiś- nie

sur'ąęśi - mówić

kiśwétrętafméś,

kiśsur'ęśi polsęmutźan

kiśsur'ętafméś


Legenda[]

Język ęmucki należy do rodziny języków środkowoeuremickich, używanych we wschodniej i południowej Euremice Północnej, północnej Euremice Południowej i zachodniej Łazji. Jest najbliżej spokrewniony z językiem białodolskim, etnolektem ymnickim i ąckim.

Rozwój języka ęmuckiego można podzielić na cztery fazy:

  • język praęmucki (dawniej niż 2000 lat temu) - język najwcześniejszy, powstały bezpośrednio z proto-środkowoeuremickiego; w większości rekonstruowany - nieliczne inskrypcje abdżadowe. Podzielił się na język staroęmucki i proto-białodolski.
  • język staroęmucki (2000-1400 lat temu) - kolejny etap, pod koniec którego ukształtowało się pismo wczesne.
  • język średnioęmucki (1200-600 lat temu) - etap silnego zróżnicowania dialektalnego. Język średnioęmucki jest wspólnym przodkiem języka nowoęmuckiego, ąckiego i ymnickiego.
  • język nowoęmucki (od 400 lat do dziś) - współczesna forma języka, rozpowszechniana dzięki wynalazkowi interrecji.

Etymologia nazwy[]

Nazwa język ęmucki powstała przez zapożyczenie ęmuckiego zwrotu (ral)ęmyt syr'atkan, który etymologicznie można podzielić na pięć części:

  • ral- to pozostałość po staroęm. przedimku określonym lɑlə
  • ę to orzecznikownik od et <- staroęm. ɛ(tə) o znaczeniu obecny, będący
  • natomiast myt jest już nowszym tworem. Przypuszczalnie jest to relikt dawnego məmu(tə) lub tə̃mu(tə), gdzie nosowość została później reanalizowana jako orzecznikownik
  • syr'at pochodzi od praęm. *zurəhɑ oznaczającego mowę i *zur(ə)hɑtə oznaczającego mówcę.[1]
  • kan (średnioęm. kanə) odpowiada systemowi lub narzędziu.


Fonetyka[]

Emmut vowel trapezoid

Diagram samogłosek dla języka ęmuckiego

W języku ęmuckim występuje 20 spółgłosek i 6 samogłosek.

Samogłoski[]

Przednie Centralne Tylne
Przymknięte
Blank vowel trapezoid


i
ɯ y


e
o u


ʌ o


æ a
Prawie przymknięte
Półprzymknięte
Średnie
Półotwarte
Prawie otwarte
Otwarte

Spółgłoski[]

W przypadkach, gdzie podano kilka alofonów, pierwszy symbol oznacza standardową wymowę.

War. Dziąs. Podn. Wel. Krt.
Zwarte dźw. b d g
bezdźw. p t k ʔ
apostrof
Szcz. dźw. v ʑ
z
bezdźw. f s ɕ
ś
h
Półotwarte ɹ
r
j
ogonek
Nosowe m n
Boczne l
Uderzeniowe ɾ
r

W języku ęmuckim spółgłoski dzielą się na:

  • nagłosowe (b, v, m, d, ɾ, s, ʑ, g, ʔ) - mogą występować jedynie przed samogłoskami (inicjał sylaby). Mogą znajdować się pomiędzy nimi (wtedy poprzedzająca samogłoska wykazuje niewielkie wzdłużenie).
  • wygłosowe (f, ɹ, l, w̃, j, h) - znajdują się zawsze po samogłoskach; tylko przed spółgłoskami nagłosowymi i na końcu wyrazów (koda sylaby).
  • obojętne (p, t, n, ɕ, k) - występują zarówno przed samogłoskami (inicjał), jak i spółgłoskami nagłosowymi (koda).

Geminaty[]

Geminaty mogą być tworzone przez spółgłoski obojętne. Mogą też powstawać ze zbitek dwóch bliskich sobie spółgłosek (pierwsza wygłosowa lub obojętna, druga nagłosowa) wskutek asymilacji.

Wargowe Dziąsłowe Podniebienne Welarne
Zwarte
pb

pp

td

tt

kg

kk
Szczelinowe vː fː
fv
zː sː
rs
ʑː
śz
ɕː
śś
Nosowe
nm

nn
Boczne
lr
Drżące
rr

Afrykaty[]

Wskutek procesu podobnego do geminacji powstały afrykaty wygłosowe: t͜s.s (ts) t͜ɕ.ɕ (tś) d͜ʑ.ʑ (tz).

Fonotaktyka[]

  • inicjały: k/v/ɾ/t/m/p/s/ʑ/ʔ/ɕ/g/b/d/n
  • ośrodki (mediały): æ/e/i/ʌ/o/ɯ
  • finały: j/t/w̃/l/p/n/ɹ/ɕ/f/h/k

Struktura sylaby: IM(F)

Sandhi[]

Nazalizacja[]

Nazalizacja obejmuje tworzenie imiesłowów biernych grup I i III oraz tworzenie stopnia najwyższego przymiotników.

Wygłosowa -t -l -p -n -r -k -f -h -j
Nazalizowana -nt- -n- -np- -n- -n- -nk- -np- -nt- -nś- -nś-

Usilnienie[]

Usilnienie następuje przy stopniowaniu przymiotników i niektórych sufiksach słowotwórczych zakończonych spółgłoską oraz w grupie IV b imiesłowów biernych.

Wygłosowa -t -l -p -n -r -k -f -h -j
Usilniona -d- -r- -b- -n- -r- -g- -v- -'- -ś- -z-

Cofnięcie[]

Cofnięcie (-M.IMF -> -MF.IM-) występuje w stopniowaniu niektórych przymiotników i przy honoryfikacji.

Nagłosowa -t- -d- -r- -p- -b- -n- -m- -s- -k- -g- -v- -'- -ś- -z-
Wygłosowa -t- -l- -p- -n- -r- -k- -f- -h- -ś- -j-

Geminacja[]

Wygłosowa -t -l -p -n -r -k -f -h -j
Geminata -tt- -lr- -pp- -nn- -rr- -kk- -fv- -tt- -śś- -śz-

Asymilacja[]

Spółgłoska wygłosowa upodabnia się do następującej po niej spółgłoski nagłosowej dźwięcznością i miejscem artykulacji. Niezapisywana.

Pisownia[]

Główny artykuł: Pismo ęmuckie

Nowoczesne pismo emuckie[]

Główny artykuł: Pismo ęmuckie nowoczesne

Alfabet łaciński[]

Łacinka używa 18 liter spółgłosek, 12 liter samogłosek:

  • ' (apostrof) [ʔ] al'of [ʔælʔʌf]
  • A a [æ] a [ʔæˑ]
  • Ą ą [æw̃] akyś [ʔæˑkɯɕ]
  • B b [b] bo [bʌˑ]
  • D d [d] do [dʌˑ]
  • E e [e] e [ʔeˑ]
  • Ę ę [ew̃] ekyś [ʔeˑkɯɕ]
  • F f [f] of [ʔʌf]
  • G g [g] go [gʌˑ]
  • H h [h] kah [kæh]
  • I i [i] i [ʔiˑ]
  • Į į [iw̃] ikyś [ʔiˑkɯɕ]
  • J j [j] ij'ot [ʔijʔʌt]
  • K k [k] ko [kʌˑ]
  • L l [l] al [ʔæl]
  • M m [m] me [meˑ]
  • N n [n] ne [neˑ]
  • O o [ʌ] omikrun [ʔʌˑmikɾon]
  • Ǫ ǫ [ʌw̃] okyś [ʔʌˑkɯɕ]
  • P p [p] pe [peˑ]
  • R r [ɾ][2] [ɹ][3] ro [ɾʌˑ]
  • S s [s] so [sʌˑ]
  • Ś ś [ɕ] śe [ɕeˑ]
  • T t [t] te [teˑ]
  • U u [o] u [ʔoˑ]
  • Ų ų [ow̃] ukyś [ʔoˑkɯɕ]
  • V v [v] ve [veˑ]
  • Y y [ɯ] y [ʔɯˑ]
  • Ỹ ỹ [ɯ̃ː] ykyś [ʔɯˑkɯɕ]
  • Z z [ʑ] ze [ʑeˑ]

Litery Yy z tyldą zastępują nieobecne w Unikodzie Yy z ogonkiem: Y̨ y̨

Czasem diaerezą zaznacza się tzw. nieme samogłoski, występujące zazwyczaj w zapożyczeniach jako samogłoski epentetyczne:

  • Ë ë [ɘ̥]
  • Ö ö [ɜ̥]

Dawna łacinka[]

Dawniej zapisywano litery:

  • a, e, i, o, u, y - jako: e, é, i, a, o, u;
  • ą, ę, į, ǫ, ų, - jako: ey, éy, iy, ay, oy, uy;
  • ś, s - jako s, sy;
  • r przed spółgłoskami i na końcu wyrazów (r wygłosowe) - jako ry.

Ponadto nie zapisywano zwarcia krtaniowego.

Intrapunkcja[]

Dla lepszej czytelności dopełnienie, orzecznik, łącznik i podmiot tworzące jedno słowo oddziela się myślnikiem. Na początku wyrazu oraz po myślniku nie pisze się zwarcia krtaniowego.

Poza pracami naukowymi, dokumentami urzędowymi i materiałami do nauki, zazwyczaj nie zaznacza się także zwarcia krtaniowego między samogłoskami, a także po spółgłoskach wygłosowych (poza r sprawiającym dwuznaczności).

Zdania[]

W języku ęmuckim występuje polisynteza: niektóre części zdania łączą się z orzeczeniem dając jedno słowo. W przypadku podmiotu jest to opcjonalne i może wystąpić tylko, jeśli nie ma przydawek.

Struktura[]

  • podmiot bez polisyntezy
  • określenia osobowe
  • polisynteza
    • przydawka w dopełnieniu
    • dopełnienie
    • orzecznik
    • łącznik
    • podmiot z polisyntezą
  • określenia nieosobowe

Pogardę oznacza wymienienie osoby (w przypadku poimkowym) na końcu zdania (jako określenie nieosobowe), a nie przed słowem polisyntezy (jako określenie osobowe). W dokumentach oficjalnych używa się tego tylko wobec Nąmipów, nie występuje to w stosunku do innych ras ani narodów.

Składnia[]

Można powiedzieć, że w języku ęmuckim występuje składnia OVS lub SOV (pod warunkiem, że podmiot nie uległ polisyntezie).

Pytania[]

Pytania ogólne tworzy się przez intonację, nie ma inwersji ani specjalnych partykuł. Dla emfazy można na końcu dodać ker? (czyż nie) lub sar? (czy tak?).

Przeczenia[]

Przy przeczeniu najczęściej stosuje się sufiks kiś- przy orzeczniku. W przypadku zaimków nie występuje podwjna negacja, a formy zaprzeczone zaimków nie są używane.

Czasowniki[]

W języku ęmuckim czasownik składa się z orzecznika i końcówki (nazywanej czasami łącznikiem czasownikowym). Wszystkie czasowniki są tworzone od imion gramatycznych (np. rzeczowników, przymiotników lub imiesłowów) odmienionych przez przypadek orzecznikownik. Orzecznik może także zawierać informację o honoryfikacji.

Końcówkę w piśmie odgranicza się od reszty czasownika dywizem. Buduję się ją z cząstek łączonych aglutynacyjnie według określonych zasad i noszących informację gramatyczną, np. tofmeśterak - tof (czas nieprzeszły) + meś (1. os. l. poj.) + te (czas przyszły) + rak (czynność nagła).

Tryby[]

Czasowniki mogą przyjąć jeden z trzech trybów, trzech stron (p. sekcja imiesłowy), trzech osób w dwóch liczbach, dziesięciu czasów. Po dołączeniu prefiksu -il/ir do orzecznika przyjmują optatyw. Forma bezosobowa jest równa trzeciej osobie l. poj., która nie posiada afiksu osoby.

Tryb oznajmujący[]

Możliwe do konstrukcji czasy:

kursywą oznaczono czasy używane rzadko lub nieobecne w mowie potocznej
(P - afiks osobowy - p. sekcja zaimki)
  • czas ogólny (raf+P)
  • czas przeszły ciągły (myf+P)
  • czas przeszły punktowy (myf+P+rak)
  • czas zaprzeszły (myf+P+myp)
  • czas przyszły w przeszłości (myf+P+te)
  • czas przyszły w przeszłości punktowy (myf+P+terak)
  • czas teraźniejszy ciągły (tof+P)
  • czas teraźniejszy punktowy (tof+P+rak)
  • czas przyszły ciągły (tof+P+te)
  • czas przyszły punktowy (tof+P+terak)

Tryb rozkazujący[]

  • 1. i 2. os. l. poj. i mn. - P
  • 3. os. l. poj. - te
  • 3. os. l. mn. - P+te

Tryb warunkowy[]

  • czas współczesny - gaf+P
  • czas uprzedni - myf+P+gap

Czasowniki konstrukcyjne[]

być[]

Polskiemu czasownikowi być odpowiadają w języku ęmuckim dwie konstrukcje:

  1. w znaczeniu istnieć, znajdować się, być gdzieś - czasownik ę-śi[4]
  2. w znaczeniu być kimś, być jakimś - konstrukcja orzecznika z łącznikiem

mieć[]

W języku ęmuckim nie ma czasownika mieć. Zamiast niego używa się konstrukcji czasownika ę-śi i posiadacza w posesywie.

Czasowniki modalne[]

móc
  1. w znaczeniu mieć prawo, można, wolno, gdzie użycie wynika z pozwolenia - czasownik mų-śi
  2. w znaczeniu potrafić, zdołać, gdzie użycie wynika z własnych możliwości - czasownik sośtą-śi
musieć
  1. w znaczeniu mieć obowiązek, trzeba, gdzie użycie wynika z nakazu, przymusu - czasownik darą-śi
  2. w znaczeniu mieć potrzebę, gdzie użycie wynika z naturalnej potrzeby - czasownik tahtą-śi

Ponadto w przypadku każdego z tych czasowników modalnych, czasownik-argument znajduje się przed nim jako odsłownik (tworzony od imiesłowu końcówką -boś) w dopełniaczu i jest polisyntetyzowany jako dopełnienie.

Imiesłowy[]

Imiesłów
I
II
III a
III b
IV a
IV b
Zwykły -at -et -it -ut -yt -ot -l -p -n -r -k -f -h -j
Sprawczy -aśket -eśket -iśket -uśket -yśket -otket -lket -pket -nket -rket -kket -fket -tket -śket -jket
Bierny -anat -enat -inat -unat -ynat -otot -nret -nbet -net -nret -nget -nvet -net -śet -zet

Strona czynna[]

  • podmiot wykonuje pewną czynność
  • podmiot czynnie działa na samego siebie (strona zwrotna), wówczas nie podaje się dopełnienia bliższego
  • podmioty wzajemnie na siebie działają (strona wzajemna), wówczas jako dopełnienie bliższe dodaje się odpowiedni zaimek osobowy
  • podmiot wykonując czynność powoduje ją u innej osoby, podanej w dopełnieniu dalszym (kauzatyw)

Strona sprawcza[]

  • podmiot wykonując czynność powoduje ją u nieznanej osoby, nie podaje się dopełnienia dalszego adresata
  • podmiot powoduje działanie, samemu go nie wykonując

Strona bierna[]

  • na podmiocie jest wykonywana czynność
  • podmiot strony zwrotnej nie jest głównym sprawcą czynności (strona zwrotna)
  • sprawca stanu podmiotu jest nieznany (antykozatyw)

Deklinacja[]

W języku ęmuckim występuje 19 przypadków. Pierwsze cztery są fleksyjne, pozostałe natomiast - aglutynacyjne, tworzone przez przyklejanie poimków do przypadku czwartego i służące głównie do określania relacji czasowych i przestrzennych.

gr.
I
II
III a
III b
IV a
IV b
Mian. -at -et -it -ut -yt -ot -l -p -n -r -k -f -h -j
Orz. -ỹ -otǫ -ltǫ -ptǫ -ntǫ -rtǫ -ktǫ -ftǫ -tǫ -jśę -jzę
Dop. -a- -e- -i- -u- -y- -ot- -l- -p- -n- -r- -k- -f- -t- -ś- -j-
Postp. -a -e -i -u -y -oto -lto -pto -nto -rto -kto -fto -to -śi -zi

Istnieją nieliczne słowa zakończone w mianowniku na samogłoskę ustną bądź nosową. Są one odmieniane wg I deklinacji.

Przykład odmiany[]

get ziemia rot kot śek pies duj piorun Mianownik
(być) ziemią rotǫ (być) kotem śektǫ (być) psem dujzę (być) piorunem Orzecznik
ge ziemię rot kota śek psa duj piorun Dopełniacz
ge ziemi roto kocie śekto psie duzi piorunie Poimkownik
ge'uh w ziemi roto'uh w kocie śekto'uh w psie duzi'uh w piorunie Inessyw
ge'uhrek z ziemi roto'uhrek z kota śekto'uhrek z psa duzi'uhrek z pioruna Ellatyw
ge'uhtik w ziemię roto'uhtik w kota śekto'uhtik w psa duzi'uhtik w pioruna Illatyw
gevoh na ziemi rotovoh na kocie śektovoh na psie duzivoh na piorunie Adessyw
gevohrek od ziemi rotovohrek od kota śektovohrek od psa duzivohrek od pioruna Delatyw
gevohtik na ziemię rotovohtik na kota śektovohtik na psa duzivohtik na piorun Allatyw
gezuś ziemi rotozuś kota śektozuś psa duzizuś pioruna Posessyw
gezuśrek od ziemi rotozuśrek od kota śektozuśrek od psa duzizuśrek od pioruna Ablatyw
gezuśtik dla ziemi rotozuśtik dla kota śektozuśtik dla psa duzizuśtik dla pioruna Celownik
gevek podczas ziemi rotovek podczas kota śektovek podczas psa duzivek podczas pioruna Essyw
ge'ak z ziemią roto'ak z kotem śekto'ak z psem duzi'ak z piorunem Komitatyw
gekik bez ziemi rotokik bez kota śektokik bez psa duzikik bez pioruna Abessyw
genamik jak ziemia / ziemią rotonamik po kociemu / kotem śektonamik po psiemu / psem duzinamik jak piorun / piorunem Instruktyw
genatik przez ziemię rotonatik przez kota śektonatik przez psa duzinamik przez piorun Prolatyw

Zaimki[]

Ja Ty On Ona Ono My Wy Oni/
one f
One n
Mianownik met dut da'it zo'it ih nomet ganet nǫ'it nǫ'ih
Orzecznik da'į zo'į itǫ nomę ganę nǫ'į nǫ'itǫ
Dopełniacz me- du- da'i- zo'i- ito- non- gan- nǫ'i- nǫ'ito-
Przypadek
przyrostkowy
meni duni da'i zo'i ito noni gani nǫ'i nǫ'ito
Przedrostek
dzierżawczy
mer- dur- da'ir- zo'ir- nor- gar- nir-
Afiks
czasownikowy
meś duś non gan 'it 'ih
obecny wskazujący pytający względny nieokreśl. upowszech-
niający
osoba da'it (on)
zo'it (ona)
sat (ta osoba) vit (kto) tyt (ten, kto) at (ktoś) kot (każdy)
rzecz ih (to) sato (tamto) vito (co) tyto (to, co) ato (coś) koto (wszystko)
przymiot kut (taki) sąmyt (takowy) vįmyt (jaki) tỹmyt (taki, jak) ąmyt (jakiś) kǫmyt
miejsce kanoh (tu) savoh (tam) vivoh (gdzie) tynvoh (tam, gdzie) avoh (gdzieś) konvoh (wszędzie)
początek kanohrek (stąd) savohrek (stamtąd) vivohrek (skąd) tynvohrek (skąd) avohrek (skądś) konvohrek (zewsząd)
cel kanohtik (tu) savohtik (tam) vivohtik (dokąd) tynvohtik (dokąd) avohtik (dokądś) konvohtik (wszędzie)
czas kak (teraz) savek (wtedy) vivek (kiedy) tynvek (gdy) avek (kiedyś) konvek (zawsze)
sposób kak (tak) sanamik vinamik (jak) tynnamik (tak, jak) ak (jakoś) konnamik

Przymiotniki[]

Przymiotniki mają najczęściej końcówkę -myt i odmieniają się jak zwykłe imiona.

Dopełniacz[]

Przymiotnik charakteryzuje się dwoma dopełniaczami:

  • współrzędny (końcówka -me[5]) - jeśli pełni funkcję przydawki dopełniaczowej dla wyrazu podstawowego;
  • podrzędny (koncówka dopełniacza) - jeśli pełni funkcję przydawki innego dopełnienia (lub przydawki dopełniaczowej) albo dopełnienia.

Stopniowanie[]

Przymiotnik może mieć jeden z czterech stopni:

  • równy (forma podstawowa);
  • wyższy ((c)u -aj; -ej; manaj) - rzadko używana forma oznaczająca większe natężenie cechy niż w st. równym. Zazwyczaj spotyka się ją przy porównaniach 2-3 osób/rzeczy.
  • zawyższy ((c)u -azaj; -aj; -(z)ej; nazaj) - forma oznaczająca wyższe natężenie cechy niż w st. równym i wyższym, ale niższe niż w najwyższym. Stosuje się ją przy porównaniach 4 i więcej osób/rzeczy.
  • najwyższy (n -it; ~midit; nit) - stopień najwyższego natężenia cechy wśród wszystkich osób/rzeczy.

Konstrykcje porównawcze:

  • stopnia równego - przymiotnik + rzeczownik w instruktywie
  • stopnia wyższego - przymiotnik + rzeczownik w ablatywie
  • stopnia zawyższego - przymiotnik + partykuła + rzeczownik w ablatywie
  • stopnia najwyższego - przymiotnik + rzeczownik w adessywie
Lista przymiotników stopniowanych nieregularnie i niepełnie:
dobry gah - kazaj ganit
zły ruj ruzaj ruzit
piękny tankal tankaraj takrazaj tankit
prosty
banalny
mervyt mervydaj mervidit
młody maldat maldadaj maldanit
mizerny
biedny
rudot rudodaj rutdozaj rudonit
święty sajsan - sajsanaj sajsannit

Słowotwórstwo[]

Afiks Kategoria słowotwórcza Przykład
ihtal- położenie południowe ihtalvit (południowo-wschodni) od vit (wschodni)
kep- dla kolejnego pokolenia (w nazwach członków rodziny) kepmanzor (babcia) od manzor (mama)
kiś- zaprzeczenie kiśvit (zachodni) od vit (wschodni)
nǫ- liczba mnoga Ralnǫ'et (Eci) od Ral'et (Et)
poj- położenie północne pojvit (północno-wschodni) od vit (wschodni)
ral- dla słowa rodzimego, które przyjęło znaczenie nazwy własnej Ralmip (Nąmip) od mip (chomik)
u-ak Nazwa narzędzia tudak (packa) od tut [6]
u-at Rzeczownik zbiorowy; duże nagromadzenie czegoś bezat [7] od bej (dom)
u-etek słabe zdrobnienie
n-ek zdrobnienie
n-eśek mocne zdrobnienie
u-edek słabe zgrubienie
u-et zgrubienie soval, sovaret (Sobal)
u-en Nazwa większej rzeczy podobnej do czegoś zyven (ocean) od zyf (morze)
g-ul nazwa organizacji
n-yt archaiczny sufiks przymiotnikowy
-boś rzeczownik odsłowny ziktatboś (bieg) od ziktat (biegnący)
-kan archaiczny sufiks narzędzia, systemu syr'atkan (mowa) od syr'at (mówiący)
-myt sufiks przymiotnikowy (dodawany do orzecznikownika) ral'ęmyt (ęmucki) od Ral'et (Et)
-toh nazwa kraju, państwa, okolic rojtyttoh (unia) od rojtyt (jednoczący)
-zan sufiks przysłówkowy etzan (będąc) od et (będący)

Honoryfikacja[]

Spośród różnych rodzajów zdrobnień i zgrubień na uwagę zasługują afiksy posiadające nacechowanie emocjonalne. Przyłączone do orzecznika mogą wyrażać honoryfikatywność.

Afiks Desygnat Nacechowanie
n-an o mężczyznach bardzo pozytywne
n-in o kobietach bardzo pozytywne
u-an o osobach duchownych pozytywne, nieco religijne
n-ut
-nut
o osobach starszych, dorosłych średnio pozytywne
n-ek różne zdrobnienie
u-et różne zgrubienie
u-uk o osobach, rzadziej podmiotach ożywionych średnio negatywne, żartobliwe ironiczne lub kpiące
u-ej o podmiotach nieożywionych, rzeczach abstrakcyjnych negatywne
c-uj
-kuj
o podmiotach nieosobowych, obraźliwie o osobach bardzo negatywne

Liczby[]

Liczebniki główne:

  1. keh
  2. guh
  3. kekuh
  4. ryh
  5. mikan
  6. śoh
  7. keśoh
  8. veh
  9. keveh
  10. mah
  11. kemah
  12. majguh
  13. kemajguh
  14. majryh
  15. kemajryh
  16. majśoh
  17. kemajśoh
  18. majveh
  19. kemajveh
  20. gųmah
  21. gųmah keh
  22. gųmah guh
  23. gųmah kekuh
  24. gųmah ryh
  25. mikmikan
itd.

Dla liczb 2-4, 6-20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, liczebniki porządkowe tworzy się zastępując -h przez -tot, a przedrostek zwielokrotniający przez -w̃ (ogonek lub tylda na piśmie). Wielokrotności dziesiątki i setki tworzy się za pomocą przedrostków zwielokrotniających, a wielokrotności dziesiątek tysięcy, milionów i większych - opisowo.

Liczebniki nieregularne[]

Liczba Liczebnik
główny
Liczebnik
porządkowy
Przedrostek
zwielokrotniający
0 ah (antyt) (atǫ-)
1 keh ekmyt (enk-, ek-)
5 mikan mikantot mik-
25 mikmikan mikmikantot mikmik-
100 sit sįmyt sit-, (sį-)
1000 mąsit mąsįmyt (mąsit-)
10 000 zot zotǫmyt (zot-)
1 000 000 milzun (milzuntǫmyt) (milzun-)

Liczby 5, 25, 100 (dawniej 125) i 10 000 (dawniej 3125) są pozostałością po systemie piątkowym.

Przykłady[]

  • Ral'ęmyt syr'atkan
    • [ɾælʔew̃mɯt sɯɹʔætkæn]
    • raLqeWmyT syRqaTkaN
    • Рѣлъеўмыт сыръѣткѣн
    • 랄엥믇 슷앋칸
    • Język ęmucki

  • Ę-śi, onvi kiś'ę-śi; sa'it somatbojśę-raf.
    • [ew̃ɕi ʌɱvi kiɕʔew̃ɕi sæʔit ˈsʌmædbʌjɕew̃ˌɾæf]
    • Еўші, анві кішъеўші; сѣіт самѣтбайшеўрѣф.
    • 엥치 언비 킻엥치; 사읻 서맏벚쳉랍
    • Być, albo nie być; oto jest pytanie.

  • Repnatboś-sormejtę-myfmeśrak.
    • [ɾepnætbʌɕ sʌɹmejtew̃ mɯɸmeɕɾæk]
    • Репнѣтбаш сармейте мыфмешрѣк.
    • 렢낱뻧 삿멪텡 믑멫락
    • Przegrałem grę.

  • Damok etboś-mų-tofte solmazivek.
    • [dæmʌk ˌʔedbʌɕˈmow̃ˌtʌfte sʌlmæʑivek]
    • Дамок етбашмоўтафте салмѣживек
    • Jutro może padać.

  • Ave, Kajsar. Nǫsut sardatbośizuśtik du-dajreśkę-tof'it.
    • [æve kæjsær nʌw̃sot sæɹdædbʌɕiʑoɕtik doˈdæjɾeɕkew̃ˌtʌfʔit]
    • Ѣве, кѣйсѣр. Наўсот сѣрдѣтбажоштик додѣйрешкеўтафъит.
    • Awe, Cezarze! Idący na śmierć pozdrawiają cię.

  • Venką-raf-a-nihboś, vą tarmaktozuś ę-raf-a-dolśanboś gon-ziltovohtik kon'ito salto'uh.
    • [ˈvenkæw̰ˌɾæfʔæniɦbʌɕ væw̃ tæɹmættʌʑoɕ ˈew̃ɾæfʔædʌlɕænbʌɕ gʌnʑiltʌvʌhtik kʌnʔitʌ sæltʌʔoh]
    • Życie jest drogie, ale cena obejmuje podróż dookoła Słońca każdego roku.

W innych językach[]

Tłumaczenia na inne języki:
Język Twórca Tłumaczenie
ahtialański RWHÔ Єумытіедаі Кієнау
akiŭng RWHÔ
angielski nd. Emmut language
apentulski Hapana Mtu Ȝeϯo
chomicki Milya0 bzyjn vblb ryxlnw
eboran Hapana Mtu Wudzwodocha wom
ęmucki Milya0 Ral'ęmyt syr'atkan
keralijski Milya0 Etoon keili
kiwu Milya0 kilu etu u
liedajski Milya0 Ewmutic ćeľep
Эўмутік келеп
mylziański Leto Atryda Ik-emmut
nikau Milya0 Keleu Etu
noliczański Leto Atryda Ewmuti carg
polski nd. Język ęmucki
rodzki Paweł Ciupak emutsku jezuk
rowański Hapana Mtu Erlëkę hu
wielkopolski Paweł Ciupak emucyś śproch

Przypisy[]

  1. Gdzieniegdzie jako owe słowa identyfikowano inskrypcje s.r.h.h i s.r.h.t.
  2. W inicjale sylaby.
  3. W kodzie sylaby.
  4. staroęm. ɛ ə̃xi, średnioęm. ɛ̃çi
  5. Dołączane do mianownika lub zamieniane z -myt
  6. dźwiękonaśladowcze "pac"
  7. archaicznie "miasto/ulica/osiedle"; stąd też nazwa "Bezadat" <- średnioęm. bɛʝadad(ə)

Zobacz też[]

Advertisement