Quai-kow (zapisywany także jako QK) - język pochodzący od języka staro-quai-kow'skiego, ale poddany bardzo dużym zmianom, nie zrozumiały wzajemnie z staro-quai-kow'skim
Zapis[]
Alfabet łaciński[]
Alfabet języka Quai-kow składa się z 30 liter oto on:
Aa, Bb, Cc, Čč, Dd, Ee, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Qq, Pp, Rr, Ss, Šš, Tt, ` , Uu, Űű, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz.
Dwuznaki[]
W języku Quai-kow są 3 dwuznaki:
sh (podobnie jak "sz" ale z przejściem na "ha")
sz (podobnie jak w języku polskim)
cz (podobnie jak w języku polskim)
Wymowa liter w języku Quai-kow jest taka sama jak w języku polskim z wyjątkami:
Č č - czyta się jako głoska pośrednia między "cz" a "ć".
Š š - czyta się jako głoska podobna do polskiego "ż"("rz") ale wywodzącą się z "sz".
V v - czyta się jak polskie "ł"
Q q - czyta się krótko jako "ku". Łączy się z literą "u" oraz "v".
K k - czyta się jako "ka", nie łączy się z powyższymi.
X x - czyta się jako "ks"
Ű ű - czyta się jako polskie "ju"
` - czyta się jako "it".Ta litera łączy się z literami obok.
Alfabet Govdanski[]
W trakcie opracowywania
Gramatyka[]
Liczba i osoba[]
W języku QK można wyróżnić cztery osoby podstawowe, oraz jedną mnogą:
- Ai - oznacza nadawcę komunikatu.
- Ű - oznacza odbiorcę komunikatu.
- It {ith} - oznacza żywą istotę, której płeć jest nieznana lub niemożliwa do określenia albo nie mająca znaczenia w rozmowie. Jest to istota znana przez obu rozmówców.
- He {heh} - oznacza żywą istotę płci męskiej, znanej przez obu rozmówców.
- Sh {she} - oznacza żywą istotę płci żeńskiej, znanej przez obu rozmówców.
- Szu - oznacza przedmiot, rzecz, osobę prawną, instytucję urzędy, budynki, miejsca oraz wszystkie byty, które nie są ożywione i same nie mogą wykonywać żadnych czynności.
Liczba mnoga[]
Język Quai-kow nie posiada typowej liczby mnogiej, jednak tworzy się ją przez dodanie przed słowem litery 'Q'.
- Ai - Ja
- Q ai - My.
Słowo q postawione przed czasownikiem powoduje zmianę jego domyślnej osoby na jej mnogi odpowiednik:
Przykład:
- Veh xan`i - Jestem w dobrym humorze.
- Q veh xan`i - Jesteśmy w dobrym humorze.
- Fariht hejtasku! - Rób zadanie domowe!
- Q fariht hejtasku! - Róbcie zadanie domowe!
W języku wyodrębniła się pierwsza osoba inkluzywna i ekskluzywna:
- Aű - to osoba oznaczająca pierwszą mnogą osobę inkluzywną ( tj nadawcę i odbiorcę), natomiast q aű oznacza nadawcę odbiorcę i osoby trzecie, osoba ta używana jest do zaznaczenia obecności rozmówcy w danej czynności
- Q ai - to działa zazwyczaj jako pierwsza mnoga osoba ekskluzywna, ale może być też używana do wyrażania o grupach, nawet, gdy grupa ta jest naszym odbiorcą.
Części mowy[]
Qsanu[]
jest to część mowy opisująca czynności, odpowiadająca na pytanie:
Czu ith fari?( Co robi? ). Jej funkcja jest podobna do polskiego czasownika.
Qsanu jedyne co może określać to czynność i zarazem czas wykonania (albo wykonywania) tej czynności. Dodatkowo qsanu może być użyte w celach ( o tym później )
Podstawową formą qsanu (np. Veh) jest czynność wykonywana właśnie przez nadawcę komunikatu - czyli 1os. , czas teraźniejszy , l. poj, cel informacyjny.
Możemy w bardzo prosty sposób zaprzeczać qsanu, czyli zaznaczać że ktoś czegoś nie robi,
poprzez dodanie ‘iu. Przykładem będzie qsanu fari ( robię ).
- Fari – robię
- Fari’iu – nie robię
Oprócz zaprzeczania możemy też zmieniać czas qsanu.
Aby stworzyć qsanu w innym czasie, należy do podstawowej formy dodać końcówkę czasu
• Nuna`i – czas teraźniejszy, czas podstawowy. Jest to podstawowa forma dlatego nie ma końcówki. Opisuje to co dzieje się w danej chwili, lub czynności których czasu nie trzeba dodatkowo określać (np. w książce z histy raczej wszystko już było) . Przykład użycia: Veh felica`i – Jestem szczęśliwy
• Daur`i – tak zwany czas trwały lub powtarzalny. Jego końcówka to ‘xuyva. Opisuje czynności, które kiedyś zaczeliśmy, trwają nadal i wiemy że kiedyś je skończymy. Przykład użycia: Konstrui’xuyva domou – Buduję dom (już od jakiegoś czasu ale wiem że wkrótce go skończę)
• Xarixu`i – czas przeszły. Jego końcówka to ‘xu. Wyrażamy w nim czynności, które zaczęły oraz skończyły się w przeszłości (co znaczy, że już nie trwają) Przykładem może być zdanie Krei’xu hejmtaskou – Zrobiłem zadanie domowe.
• Nunrixu`i – czas przeszło trwający. Jego końcówka to ‘yxu. Mówi o czynnościach które zaczeły się w przeszłości ale się nie skończyły. Przykład to: Krei’yxu hejmtaskou – Robiłem zadanie domowe.
• Erna`va`i – czas przyszły. Jego końcówka to ‘va. Mówi o czynnościach, które wkrótce się zaczną i mamy pewność, że się skończą. Przykład to Krei’va hejmtaskou – Zrobię zadanie domowe.
• Nun`va`i – czas przyszło trwający. Jego końcówka to ‘yva. Mówi o czynnościach które w wiemy, że kiedyś się zaczną ale nie wiemy czy się skończą ( takie gdybanie ). Na przykład: Krei’yva hejmtaskou – Będę robił zadanie domowe.
• Esceptio`i – czas trwały z wyjątkiem. Jego końcówka to ‘xuva. Podobny do czasu trwałego (o nim za chwile) ale mówi o czynności, która została przerwana, ale ma być kontynuowana. Przykład użycia: Konstui’xuva domou sua havi’iu q brikou – Buduję dom i będę budował, ale teraz nie mam cegieł.
• Čiam`i – czas zawsze trwały. Jego końcówka to ‘xučva. Opisuje czynności które w naszym przekonaniu są albo wieczne albo nie ważny jest czas ich rozpoczęcia i zakończenia.
• Čiamixu`i oraz Čiam`va`i – to czasy przeszły oraz przyszły trwałe. Ich końcówki to kolejno ‘čxu i ‘čva. Opisują czynności o których nie wiemy kiedy się zaczęły (Čiamixu`i) albo kiedy się skończą (Čiam`va`i) i ważne jest że w końcu się skończyły albo zaczęły. Przykłady to kolejno: Konstrui’čxu tiou domu! - W końcu zbudowałem ten dom! ; Eki‘čva nova`i stadiou en vivou! - W końcu zaczynam nowy etap w życiu!
Zaprzeczanie form czasów polega na dodaniu ‘iu pomiędzy formę podstawową a końcówkę czasu bez apostrofu. Przykłady to:
• Krei’iuxu hejmtaskou – Nie zrobiłem zadania domowego.
• Krei’iuyxu hejmtaskou – Nie robiłem zadania domowego.
• Krei’iuva hejmtaskou – Nie zrobię zadania domowego.
• Krei’iuyva hejmtaskou – Nie będę robił zadania domowego.
Oprócz czasu możemy określić także cel , który zgodnie z nazwą wskazuje w jakim celu używamy qsanu.
• Cel Informacyjny – podstawowy cel qsanu polegający na przekazywaniu jakiejś informacji. Przykładem może być zdanie: Havi 16 yarou – Mam 16 lat. Osoba główna to Ai (Ja), co znaczy że zamiast mówić Ai havi 16 yarou (Ja mam 16 lat) możemy użyć prostszej formy Havi 16 yarou (Mam 16 lat).
• Cel Rozkazujący – drugi w tabelce cel, w którym przekazujemy słuchaczowi polecenie, rozkaz. Przykładem qsanu z tym celem w zdaniu jest wyrażenie: Kreiht hejmtaskou – Zrób zadanie domowe. Pierwszą rzeczą wartą wyjaśnienia jest qsanu Kreiht , które składa się z formy podstawowej (Krei) i końcówki ht, natomiast w przeciwieństwie do celu informacyjnego tutaj osoba główna to Ű (Ty) i dlatego nie musimy mówić Ű kreiht hejmtaskou.
• Cel Proszący – bardzo podobny do poprzedniego, w którym przekazujemy słuchaczowi prośbę. Przykładem qsanu z tym celem w zdaniu jest wyrażenie: Tio kreiht hejmtaskou – Proszę zrób zadanie domowe. Warte wyjaśnienia jest tu słowo Tio które wskazuje na to, że jest to prośba a nie rozkaz.
• Cel Proponujący, przypuszczający – ma za zadanie wskazanie na coś uwagi i propozycje czegoś lub przedstawienie naszych przypuszczeń. Budową różni się od rozkazującego tylko znakiem zapytania na końcu zdania, czego przykładem może być Kreiht hejmtaskou? - Może zrobiłbyś zadanie domowe. Ludiht? - Grasz ( kiedy ktoś wcześniej w coś grał i pytasz go o to, przypuszczając, że dalej to robi)
Jak można szybko zauważyć wszystkie cele mające jako osobę główną Ű składają się z formy podstawowej + ht. Przeczenia qsanu w celach rozkazującym, proszącym i proponującym polegają na dodaniu ‘iu do ich formy (tj. do formy podstawowej +ht) np. vehht’iu, kreiht’iu, fariht’i.
Asanu[]
jest to część mowy nazywająca istoty, przedmioty, miejsca, nazwy własne. Jest więc odpowiednikiem polskiego rzeczownika. Odpowiada zatem na pytania:
• Kto? (Kihe? Kish? Kiit?)
• Co? (Kiu?)
Asanu musi posiadać osobę, może natomiast dodatkowo zawierać informacji o płci.
Osoba Nazwa Osoby Wytłumaczenie Końcówka
1 Ai Odpowiednik JA ai
2 Ű Odpowiednik TY ű
3 It {ith} Istota żywa m.in. człowiek zwierze roślina. it
He {heh} Istota żywa płci Męskiej he
Sh {she} Istota żywa płci Żeńskiej sh
4 Szu Istota nieżywa m.in. przedmiot, miejsce. u
Można, wykorzystując informacje zawarte w powyższej tabelce, stworzyć Asanu z formy podstawowej (Qsanu) poniżej przykład
Programo – Programuje {Qsanu}
Programohe – Programista(mężczyzna)
Programosh - Programista(kobieta)
Programou - program
Programoai - (ja) Programista
Programoű - (ty) Programista
Oprócz form stworzonych w powyższy sposób do Asanu zaliczamy także nazwy własne, oraz osoby tj. ai, he, it itp.
Nameusanu[]
Nameusanu opisuję Qsanu i Asanu, czyli spełnia rolę przymiotnika o przysłówka.
Odpowiada na pytania:
Jaki?, Jaka?, Jakie?(Czu veir heh veh?, Czu veir she veh? itd.)
Jak?(Czu veir?)
Nameusanu tworzymy dodając do formy podstawowej (Qsanu) , pochodnej(Asanu) lub rzadko z Ekstrasanu, końcówkę `i (czyt. iti)
Przykłady:
ripidau - szybkość
ripida`i - szybko, szybki, szybka
ripidau`i - szybkościowy
Możemy także 'stopniować' Nameusanu zmieniając trochę końcówkę:
ripida`i-szybki
ripida`in - szybszy
ripida`is - najszybszy
ripida`ir – mniej szybki
ripida`ih – najmniej szybki
ripida`il - akurat w tym momencie szybki
Extrasanu[]
jest to część mowy, która pomaga określić jak należy interpretować inne części mowy. Można je podzielić ze względu na funkcję.
Pytań
określają na jakie pytanie odpowiada Asanu występujący po nich, nie mając przy tym znaczenia
Łączniki:
określają zależność między dwiema rzeczami lub zdaniami:
u - Kogo? Czego?
y -Coś i coś
v -Komu? Czemu?
zo - Coś z czymś
ou - Kogo? Co?
suo - Jedno zdanie wynika z drugiego, albo jest jego uzypełnieniem
x - (z/o)Kim? (z/o)Czym?
sua - Odpowiednik ale
Są także ekstrasanu miejsc:
Asu - na
Su - pod
Preter - obok
Apud - przy
Asuo - ponad
En-w
Są także specjalne ekstrasanu które pomagają nam tworzyć pytania np.:
(Czu) veir ? ; Kia? ; Kiit? Kihe? Kish? Kiu?- jaki,jaka,jakie,jak
(Czu) kiu ?- który(jeżeli chodzi o liczbę)
Także wiele Asanu może pomóc w tworzeniu pytań m.in:
(Czu) heh ?- który (mężczyzna)
(Czu) sanu ?; Kiam?- kiedy
Można też łączyć ekstrasanu i asanu:
(Czu) veir lokou ? ; Kie?- gdzie
(Czu) kiu numerou ?- który numer.
Tworzenie zdań[]
W QK obowiązuje układ zdania SVO i nie występuje typowy szyk przestawny - to znaczy że w zdaniu można przestawiać tylko wyrażenia a nie słowa.
Przykład:
• Zdanie Ai havi akvou u heh(mam jego wodę)
• Akvou u heh ai havi(Jego wodę mam)
• Ai havi heh`i akvou (mam jego wodę)
• Heh u akvou ai havi(Jego (należącego do) wody mam).
Tworzenie pytań
Aby stworzyć pytanie w języku Quai-kow, należy przed zdaniem twierdzącym wstawić 'Czu' a po zdaniu ? (znak zapytania)
Przykład:
Czu ai havi du zo testou ? - Czy dostałem(mam) dwójkę z testu.
Dodatki
Liczby - system liczenia[]
Quai-kow'ski system liczbowy to system dziesiętny.
W języku Quai-kow jest dziesięć cyfr:
Nu (Zerou) - 0
Unu - 1
Du - 2
Tru - 3
Kvaru - 4
Cinou - 5
Siou - 6
Sietu - 7
Oču - 8
Nuvou - 9
Jako pojedyncza cyfra 0 – zerou ale w liczbach używamy formy nu
Jeśli chcemy powiedzieć jedenaście musimy powiedzieć jeden jeden czyli unu unu.
Przykłady:
121 - unu du unu
29 - du nuvou
101 - unu nu unu
12345 - unu du tru kvaru cinou
Jeżeli jest jakaś duża liczba np. tysiąc (1000) możemy powiedzieć jeden i trzy zera czyli unu y :tru x zerou;
Przykłady:
1000000 - unu y: seu x nu;
11111111- unu y: sieteu x nu;
325555 - tru du y:kvaru x cinou;
Natomiast jeśli na końcu dużej liczby jest jakaś inna np. tysiąc trzy (1003) to możemy powiedzieć jeden i dwa zera z trzy na końcu czyli unu y:du x zerou; zo tru asu finou.
Przykład:
1233333345 - unu du y:seu x tru; zo kvaru cinou asu finou;
Przyjęło się że liczby powyżej 100 zapisuje się tylko cyfrowo.
Nazwy własne[]
W języku Quai-kow nazwy własne zachowują się jak reszta asanu, więc są nieodmienne.
Przykład braku odmienności przez przypadki:
Jest Maciek. - Maciek veh.
Niema Maćka. - Maciek veh'iu.
Jeżeli nazwa własna pochodzi z języka obcego i da się tą nazwę zapisać w alfabecie Quai-kow'skim to wtedy zostawiamy ją taką jaką jest.(Preferuje się czytać ją tak jak w oryginale, ale można także czytać ją po Quai-kow'sku)
Natomiast jeżeli nazwy nie da się napisać w Quai-kow'skim alfabecie to wtedy litery których nie da się zapisać zapisujemy w sposób jak najbardziej podobny do tego co słyszymy.
Przykłady:
New York - New York.
Rzeszów - Šeszuw.
Szczebrzeszyn - Szčebšeszyn.
Dodatkowe wyrażenia gramatyczne[]
Życzenia[]
Możemy oczywiście mówić: Deziri ű xan`i noktu czy Cex ű xan`i noktu ale przez rok używania języka, wykształciła się forma skrócona. Tworzymy ją poprzez dodanie końcówki 'ht' do przymiotnika określającego
Przykład:
Deziri ű xan`i noktu - Życzę dobrej nocy (Czyli dobranoc)
Xan`iht noktou - Dobrej nocy! (Niech twoja noc będzie dobra)
Znaczyć, mówić, prezentować[]
W języku QK pojawia się słowo vev, które w najczęstszym użyciu możemy przetłumaczyć jako mówić, gadać.
<<W trakcie EDYCJI>>