| Język amulti ΚΝᾍΚᾋ ᾺΜΎΛΤῚ | |
|---|---|
| Utworzenie: | RWHÔ w 2004 - 2010 |
| Najnowsza wersja: | 3.0 |
| Regiony : | 20 mizi |
| Ilość mówiących | 12 024 200 |
| Sposoby zapisu: | amulti, greckie |
| Klasyfikacja: | języki amulckie język amulti |
| Status urzędowy | |
| Język urzędowy : | Amultia |
| Oficjalna regulacja: | Akademia Amulti |
| Kody | |
| Conlanger–1 | Am, amu |
| Conlanger–3 | hvr.amu.rw |
| Lista conlangów | |
Język amulti (κνᾅκᾃ ὰμύλτὶ Knaikai Amulti) - jedyny oficjalny język Amultii, wywodzący się z pramikujskiego i odlegle pokrewny językom ahtialańskiemu, palańskiemu i makrackiemu. Jest językiem tonalnym.
W 2010 roku podjęto decyzję o tworzeniu języka wkraczając z modyfikacją mowy ludzkiej na poziom psycholingwistyki, w płytkim zakresie modyfikując normalny dla języków naturalnych i większości sztucznych sposób postrzegania rzeczywistości.
Dialekty
Edytuj
Język amulti posiada dwa główne dialekty, przy czym nadal dominujący jest ingresywny Te'et (ok. 62% mieszkańców). Drugi z nich, z dominującą wymową egresywną, to lautïska (ok. 30%). Oba dialekty różnią się przede wszystkim wymową, ale nie brakuje również różnic leksykalnych i gramatycznych. Niniejszy artykuł skupia się raczej na tym drugim.
Dominujący dialekt Te'er jest niemalże zupełnie ingresywny, używający dwóch mogących się krzyżować serii zachowań samogłosek, używający silnie rozwiniętą fleksję posiadającą cechy aglutynacji, natywnie wykorzystujące abugidowo-ideograficzne pismo. Określany jako język masarski. Zastępczo korzysta z rozszerzonego pisma greckiego politonicznego.
LautïskaEdytuj
Jeden z dwóch dialektów to lautïska (λάλλτύσκἀ). Dominują w niej dźwięki wypowiadane w sposób egresywny. Jest ona wskazana dla obcokrajowców.
SamogłoskiEdytuj
- α ε η ι ο υ ϋ
- Α α /ä/,
- Ε ε /e/,
- Η η /ɨ/,
- Ι ι /i/,
- Ο ο /o/,
- Υ υ /ï̜/, /ɯ̈/,
- Ϋ ϋ /u/.
SpółgłoskiEdytuj
- ь χχ δρ π τ κ β δ γ π̠ τ̠ κ̠ π̄ τ̄ κ̄ π̟ τ̟ κ̟ π̥ τ̥ κ̥ ϙ ϻ φ χ θ σ̄ σ ζ ρ λ λλ μ ν νν νγ ξ ψ ϛ
- ἀ, ᾶ, ь /ʔ/, χχ /ħ/, δρ /ʕ/
- π /p/, τ /t/, κ /k/
- β /b/, δ /d/, γ /g/
- π̠ /pʰ/, τ̠ /tʰ/, κ̠ /kʰ/
- π̄ /pn/, τ̄ /tn/, κ̄ /kn/
- π̟ /p’/, τ̟ /t’/, κ̟ /k’/
- π̥ /ʘ/, τ̥ /!/, κ̥ /ǁ/
- ϙ /q/, ϻ /ts/
- φ, ϝ /f/, χ /x/, θ /s̠/
- σ̄ , σ /s/, ζ /z̠/
- ρ /r/, λ /ɫ/, λλ /w/
- μ /m/, ν /n/, νν /n͈/, νγ /ŋ/
- ξ /xs/, ψ /φs/, ς /ts/
- ἁ /h/
| Przykład | cecha | cecha (nazwa) | typ | opis |
|---|---|---|---|---|
| ὰ | kuema | κὼεμἂ | akcent | niski bądź opadający |
| α | kuema | κὼεμἂ | akcent | średni, stały |
| ά | kuema | κὼεμἂ | akcent | wysoki bądź rosnący |
| ἀ | sãnga | σᾰνγᾰ | tarcie krtaniowe | niskie z tarciem preglottalizowane, jeśli zaczyna słowo |
| α | sãnga | σᾰνγᾰ | tarcie krtaniowe | średnie z tarciem |
| ἁ | sãnga | σᾰνγᾰ | tarcie krtaniowe | wysokie z tarciem |
| ᾶ | hsang | ξανγ | typ mowy | zawsze preglottalizowane |
| α | tokso | το̆κσὁ | - | neutralne |
| ᾰ | tokso | το̆κσὁ | napięcie | z napięciem krtani |
| ᾱ | hsang | ξανγ | typ mowy | szeptany |
GramatykaEdytuj
Język amulti jest pozycyjnym językiem, w którym największe znaczenie mają pozycja słów, użycie synonimów i nadpartykuł. Podstawowym szykiem zdania oznajmującego jest SVO.
Budowa zdaniaEdytuj
Podstawowe, przeciętne zdanie ma konstrukcję następującą, tabela zawiera przykład:
| (-2°) | (-1°) | 0 | 1° | 2° | 3° | 4° | (5°) | (6°) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| nośnik emocji | negacja | rdzeń | łącznik rzeczownikowo -czasownikowy | orzeczenie | czas | liczba | odnośnik | potwierdzenie¹ | |
| Πῆρ | σνἐ | ζήὴνγ | πᾰς | φπ̟ὲδρ | ϛπ̥υύ | ξατьἐμ | τ̠ῑχχ | ϝαρί | |
| Cieszę się | że nie | człowiek | (łączn.) | okazać się | wtedy (przesz.) | oni | 2° ← 3° | tak myślę | |
| Πῆρ σνἐ ζήὴνγ πᾰς φπ̟ὲδρ ϛπ̥υύ ξατьἐμ τ̠ῑχχ ϝαρί. | |||||||||
| Myślę, że cieszę się, że to nie ci ludzie okazali się wtedy nimi. | |||||||||
¹W mowie oficjalnej znajdują się tutaj cząstki honoryfikatywne.
Te'etEdytuj
- UWAGA: Dłuższe posługiwanie się mową ingresywną jest niebezpieczne dla krtani.
- UWAGA: Niniejszy artykuł opisuje lautïskę. Te'et jest tylko wspomniany.
W języku amulti 80% występujących samogłosek i spółgłosek produkowanych jest w sposób ingresywny, tj. przez wdech powietrza. Przez to istnieją dwie grupy modyfikatorów samogłosek i niektórych spółgłosek, tj. akcent toniczny i tzw. sãnga, czyli semantyczna indykacja akceleracji bądź deceleracji rytmicznych trzasków powstałych na skutek ingresywnego charakteru produkcji fonemu. Toniczność i sãnga są cechami, które krzyżują się ze sobą.
SamogłoskiEdytuj
- α ε η ι ο υ ω
Bazowe:
- Α α /ä/,
- Ε ε /e/,
- Η η /ɨ/,
- Ι ι /i/,
- Ο ο /o/,
- Υ υ /y/,
- Ω ω /ɯ/.
| Przykład | cecha | cecha (nazwa) | typ | opis |
|---|---|---|---|---|
| ὰ | kuema | κὼεμἂ | akcent | niski bądź opadający |
| α | kuema | κὼεμἂ | akcent | średni, stały |
| ά | kuema | κὼεμἂ | akcent | wysoki bądź rosnący |
| ἀ | sãnga | σᾰνγᾰ | tarcie krtaniowe | zwalniające |
| α | sãnga | σᾰνγᾰ | tarcie krtaniowe | niezmienne |
| ἁ | sãnga | σᾰνγᾰ | tarcie krtaniowe | przyspieszające |
| α | tokso | το̆κσὁ | kierunek | ingresywny |
| ᾰ | tokso | το̆κσὁ | kierunek | egresywny |
| α | hsang | ξανγ | typ mowy | zwykły |
| ᾱ | hsang | ξανγ | typ mowy | szeptany |
Akcent i sãngę posiadają tylko samogłoski ingresywne, w przypadku egresywnych i szeptanych ton nie stanowi różnicy. Te dwie ostatnie grupy obejmują wyłącznie α, ι oraz υ.
SpółgłoskiEdytuj
- ь β γ δ ϝ ϙ ζ ϛ θ κ λ μ ϻ ν ξ π ρ σ τ φ χ ψ
- ἀ, ᾶ, ь /↓ʔ/, χχ /ħ/, δρ /ʕ/
- π /↓p/, τ /↓t/, κ /↓k/
- β /↓b/, δ /↓d/, γ /↓g/
- π̠ /↓pφ/, τ̠ /↓ts/, κ̠ /↓kx/
- π̄ /↓pn/, τ̄ /↓tn/, κ̄ /↓kn/
- π̟ /p’/, τ̟ /t’/, κ̟ /k’/
- π̥ /ǀ/, τ̥ /ǁ/, κ̥ /ǂ/
- ϙ /↓q/, ϻ /↓ts/
- φ, ϝ /↓φ/, χ /↓x/, θ /↓s̠/
- σ /↓s̠/, ζ /↓z̠/
- ρ /↓ɾ/, λ /↓ɫ/, λλ /↓w/
- μ /↓m/, ν /↓n/, νγ /↓ŋ/
- ξ /↓xs/, ψ /↓φs/, ς /↓sn/
- ἁ /↓h/
Egresywne dźwięki oznacza się apostrofem po nich, np. 'f /φ/.
Podstawowe słowaEdytuj
- ῦρ - ja
- λὐ - ty
- θότ - być
- π̟ὰν - proszę
- ὂϻφφὄ - dziękuję
- κἑρχήλλυχχ - przepraszam
