Belański to jeden z większych języków Jawy, blisko spokrewniony z veltangiem, z którym posiada wspólnego przodka. Odróżnia się od niego kilkoma cechami:
- Rzeczowniki w belańskim podlegają odmianie w siedmiu przypadkach, podczas gdy w veltangu jedynie przez cztery.
- Zachowana jest liczba podwójna.
- Samogłoski posiadają warianty krótkie i długie.
- Kilka większych zmian fonologicznych, między innymi zanik spółgłosek zwartych dwuwargowych.
Fonologia
Fonologia belańskiego jest znacznie bardziej skomplikowana od wspólnego. Wraz z dyftongami, jest dwanaście samogłosek:
- á /ɑː/
- a /æ/
- ai /aɪ/
- au /aʊ/
- é /eɪ/
- e /ɛ/
- í /iː/
- i /ɪ/
- ó /oʊ/
- o /ɔ/
- ú /uː/
- u /ʉ/
Na końcu wyrazu, a jest czytane jako [ə], e oraz i jako [i], zaś o i u jako [u]. Dodatkowo, i u są czytane jako [i u] przed l, zaś a jako [a] przed w y.
Spółgłoski można podzielić na kilka grup według ich zachowania:
- Nieparzyste naturalnie: cy /tʃ/ gy /tʃ/ qu /kw/
- Nieparzyste wtórnie: t /t/ d /d/ c /k/ g /g/
- Parzyste nieprzewidywalnie: s /s/ f /f/ v /v/ w /w/ y /j/ l /l/ r /ɾ/
- Parzyste przewidywalnie: sy /ʃ/ m /m/ n /n/ ng /ŋ/ ny /ɲ/
(dodatkowo, /ʃ/ na końcu sylaby jest zapisywane jako ss)
Spółgłoski nieparzyste nie mogą ulec geminacji (podwojeniu) - nieparzyste naturalnie z przyczyn technicznych (nigdy nie może powstać złożona z nich zbitka), natomiast nieparzyste wtórnie z powodów fonologicznych - zbitki tt dd cc gg są czytane tak samo, jak pojedyncza głoska.
Spółgłoski parzyste nieprzewidywalnie są z natury zawsze pojedyncze, ale ulegają podwojeniu w zbitkach, np. ff będzie czytane z wydłużeniem. Spółgłoski parzyste przewidywalnie są podwojone, kiedy występują pomiędzy dwoma samogłoskami, a w przeciwnym wypadku są zawsze pojedyncze, bez jakichkolwiek zmian w pisowni, i bez względu na nią (np. /m/ między samogłoskami będzie podwojone zarówno, gdy zapisane jest m jak i m).
Od powyższej reguły istnieją dodatkowo mniej lub bardziej regularne wyjątki, zwykle powstałe w przypadku zbitek. Przykładowo, w wyrazie syalvisya (miejscownik l.mn. "psach") sy powinno być czytane [ʃː], ale ze względu na powstanie ze zbitki aglutynacyjnej s + y, jest najczęściej czytane [ʃj].
Do zestawu reguł sandhi, które są raczej podobne do tych w veltangu (choć dają się we znaki w innych kontekstach), w belańskim istnieją zasady związany z palatalizacją, nieodzwierciedlane w pisowni. Przed spółgłoskami miękkimi y ny sy cy gy, spółgłoski l n s przechodzą w [j ɲ ʃ], i tak dalnya ("dziesiąty") jest czytane [dajɲə]. c i g nie ulegają zmianie.
W odróżnieniu od veltangu, w języku belańskim występuje końcowe ubezdźwięcznianie jak i progresywna asymilacja dźwięczności.
języki | veltang ~ belański ~ kaurai ~ nissajski ~ kuański ~ gerajski ~ kreol nieumarłych | |
---|---|---|
rasy | Ronanie ~ Belanie ~ Nissajowie ~ Gerajowie ~ Kuani ~ Nalakuani ~ nieumarli | |
miejsca | Jawa ~ Selena ~ Atreja ~ Al-Dar ~ Kaurai Gur ~ Wolna Republika ~ Selena Północna ~ Selena Południowa ~ Chajidzavi | |
kultura | religie ~ nauka ~ biała kawa ~ taumaturgia | |
organizacje | partie polityczne Al-Dar ~ Manke-Czelu ~ ordynatorzy ~ algiści ~ Darparkara ~ Szingajowie |