Język irathejski (ir. iratheanne thedeis, iratheanen lein) należy do grupy języków eirskich w obrębie wielkiej darańskiej rodziny językowej. Jest głównym językiem wernakularnym używanym w Królestwie Irathei w fikcyjnym świecie pod roboczą nazwą Świata Irathei.
Historia języka[]
Plemiona eirskie, zamieszkujące obszar Eirii właściwej i Eothei od II w. p.e.a. (przed erą aldorejską), posługiwały się pewną liczbą blisko spokrewnionych ze sobą dialektów. Pierwsza ponaddialektalna norma językowa (tzw. język staroeirski) wykształciła się z końcem IV w. e.a., a w swojej formie używanej na przełomie VII i VIII wieków e.a. pod nazwą klasycznego języka eirskiego (kleir. vedeireane thedeis), stała się na długo językiem literatury, administracji i religii państw eirskich (Irathei, Seilii i Seigharu) oraz Tosinii.
Okupacja aleńska i okres zamętu w Irathei w okresie od XI do XIII stulecia spowodowały upadek piśmiennictwa klasycznoeirskiego. W połączeniu z rozkwitem kultury dworskiej w rozdrobnionej feudalnie Eirii właściwej zaowocowało to wzrostem prestiżu twórczości literackiej w dialektach ludowych, do czego przyczyniła się walnie działalność poetów-pieśniarzy wywodzących się z różnych warstw społecznych - mieszczan, szlachty, arystokracji i kleru toriańskiego.
Ujednolicenie literackiego języka irathejskiego dokonało się spontanicznie, na drodze oddziaływania szczególnie cenionych wzorców literackich, w ciągu XIII i XIV wieku e.a. Na przełomie XV i XVI wieku proces ten jest już zakończony. Literackiego języka irathejskiego używa się do redagowania bieżących dokumentów i dzieł literackich przeznaczonych dla szerokiego grona czytelniczego (obejmującego środowiska dworskie, szlachtę i zamożne mieszczaństwo), podczas gdy klasyczny język eirski pozostaje tworzywem dzieł literatury elitarnej i naukowej, liturgii i uroczystych dokumentów. Bliskie pokrewieństwo i znaczna zależność leksyki irathejskiej od języka klasycznego sprawia, że mimo istotnych różnic w gramatyce, języki te pozostają w dużym stopniu wzajemnie zrozumiałe. W komunikacji codziennej, zwłaszcza wśród osób niewykształconych, w użyciu pozostają liczne dialekty. Warta odnotowania jest tendencja do rozszerzania zakresu użycia literackiego języka irathejskiego zarówno kosztem języka klasycznego, jak i dialektów mówionych (to ostatnie można zaobserwować zwłaszcza wśród warstw średnich, tj. drobnej szlachty i mieszczaństwa).
Pismo irathejskie[]
Język irathejski zapisywany jest nieznacznie zmodyfikowanym alfabetem eirskim, będącym z kolei modyfikacją pisma aldorejskiego. Używana w niniejszym artykule transliteracja łacińska dokładnie odpowiada zapisowi oryginalnemu.
Alfabet łaciński (transliteracja): a, ae, ai, b, bh, c, ch, d, dh, e, ei, g, gh, h, i, l, m, n, ng, o, oi, p, r, s, t, th, u, ui, v.
Uwagi: litera "c" zawsze, nawet przed "e", "ei" oraz "i" odpowiada głosce [k],
litera "i" pełni dwojaką funkcję: po spółgłosce odpowiada głosce [i], po samogłosce oznacza wzdłużenie.
Fonetyka[]
Spółgłoski[]
Język irathejski posiada następujące fonemy spółgłoskowe:
- nosowe: /m/ - m, /n/ - n, /ŋ/ - ng
- zwarto-wybuchowe: /b/ - b, /p/ - p, /d/ - d, /t/ - t, /g/ - g, /k/ - c
- szczelinowe: /v/ - bh, v, /f/ - ph, /ð/ - dh, /θ/ - th, /s/ - s, /ɣ/ - gh, /x/ - ch, /h/ - h
- drżące: /r/ - r
- boczne: /l/ - l
Uwaga: wariantem pozycyjnym fonemu /v/ po samogłosce a przed spółgłoską należącą do tego samego wyrazu jest [w] zapisywane jako u,
Fonem /l/ posiada wariant pozycyjny [ɫ] przed spółgłoskami i samogłoskami nieprzednim.
Wymowa fonemu /r/ różni się znacząco zależnie od rodzimego dialektu użytkownika, najpowszechniejsze realizacje to /r/ (dialekty adańskie) oraz /ʀ/ (dialekty eirskie).
Spółgłoski /m/, /n/, /ŋ/, /r/, /l/ i /s/ mogą ulec wzdłużeniu, zapisuje się je wówczas jako podwojone:
- [m:] - mm, [n:] - nn, [ŋ:] - nng, [r:] - rr, [l:] - ll, [ɫ:] - ll, [s:] - ss.
Samogłoski[]
Krótkie:
a - /ɑ/,
ae - /æ/,
e - /ɛ/,
i - /i/,
o - /ɔ/,
u - /u/,
Długie:
ai - /e:/
ei - /i:/
oi - /ø:/
ui - /y:/.
Często spotykane połączenia samogłosek 'ea', 'oa', 'eo' nie są dyftongami, tylko dwiema osobnymi samogłoskami, z których każda tworzy sylabę. Należy je wymawiać z hiatem, nie wolno wstawiać zwarcia krtaniowego.
Połączenia zapisywane jako au, eu, ou mogą być rozpatrywane jako dyftongi, bądź jako połączenia samogłosek ze spółgłoską [w] będącą wariantem pozycyjnym fonemu /v/.
Redukcja samogłosek[]
Samogłoski krótkie w pozycji innej niż nagłosowa i/lub pod akcentem, ulegają redukcji wg. następującego schematu:
a, ae - [ʌ],
e, o - [ə],
i, u - [ɨ].
Wzdłużenie samogłosek[]
W toku odmiany wyrazu i derywacji ostatnia samogłoska tematu fleksyjnego lub słowotwórczego, jeżeli jest krótka, może ulec wzdłużeniu według następującego schematu:
a, ae - ai,
e, i - ei,
o - oi,
u - ui.
Budowa sylaby[]
Sylaba w języku irathejskim ma postać sprowadzalną do schematu (O)N(C). Ośrodkiem sylaby może być jedynie samogłoska. Nagłos i wygłos sylaby stanowić może spółgłoska pojedyncza, podwojona, bądź zbitka spółgłoskowa.
Dopuszczalne zbitki spółgłoskowe w obrębie jednej sylaby mają postać NN, RR, RN, NB, RB lub BR, gdzie N oznacza /m/, /n/ lub /ŋ/, R /r/, /l/ lub /s/, a B dowolną spółgłoskę zwarto-wybuchową, bądź szczelinową poza /s/ i /h/.
Spółgłoska /h/ pojawia się wyłącznie w nagłosie wyrazu. Jeśli w wyrazie złożonym /h/ znajdzie się w pozycji innej niż nagłosowa, zanika. Warto pamiętać, że ortografia nie zawsze odpowiada tu wymowie, np. nazwę miejscową Morhaer czyta się [mo`rær].
Powyższe reguły nie zawsze obowiązują w przypadku wyrazów zapożyczonych.
Prozodia[]
Sylaby w języku irathejskim dzieli się, na podstawie ich długości, na krótkie (lekkie) i długie (ciężkie). Sylaba krótka to sylaba otwarta z krótką samogłoską; sylaba zamknięta z krótką samogłoską oraz dowolna sylaba z samogłoską długą jest długa.
Akcent w języku irathejskim pada na ostatnią sylabę rdzenia, żeby poprawnie postawić akcent potrzebna jest zatem znajomość budowy słowotwórczej wyrazu.
Fleksja nominalna[]
W języku irathejskim imiona odmieniają się przez dwa przypadki: casus rectus i casus obliquus, trzy liczby: pojedynczą, mnogą i szczątkowo zachowaną podwójną, oraz dwa stany: nieokreślony i określony. Wyróżnia się dwa rodzaje gramatyczne: męski i żeński.
Stan nieokreślony i określony[]
Wykładnikiem stanu nieokreślonego jest rodzajnik zerowy, a stanu określonego rodzajnik sufigowany dołączany do tematu rzeczownika. Poniżej przedstawia się odmiana rodzajnika sufigowanego:
Masculinum | Femininum | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Sg. | Pl. | Dual. | Sg. | Pl. | Dual. | |
C.r. | -en | -(e)na | -(e)ni | -(e)ne | -(e)na | -(e)ni |
C.o. | -ein | -(e)nai | -(e)ni | -(e)nei | -(e)nai | -(e)ni |
Uwagi:
Większość użytkowników języka irathejskiego wykazuje tendencję do wymawiania formy rodzajnika -en jako sonantycznego [n].
Samogłoski zapisywane jako długie w formach rodzajnika -ein, -nei, -nai wymawiane są jako krótkie [ɨ] i [ə].
Form rodzajnika ze spójką e (tu pisana w nawiasie) używa się, jeśli w wygłosie tematu znajduje się spółgłoska inna niż m, n, ng, v, r, l, s. W niektórych formach deklinacji II rodzajnik ma postać samego -n.
Deklinacja I[]
Do deklinacji tej należą rzeczowniki rodzaju męskiego i nieliczne rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone na spółgłoskę. Jej cechą charakterystyczną jest alternacja ostatniej samogłoski tematu w c.r. i c.o. singularis według wzoru:
Temat | C.r. sing. | C.o. sing. |
---|---|---|
-a- |
-ae- |
-ai- |
-a- |
-ai- | |
-e- |
-ei- | |
-i- |
-ei- | |
-o- |
-oi- | |
-u- |
-ui- | |
ai, ei, oi, ui |
Formy c.r. i c.o. pluralis i dualis tworzy się bez zmian w temacie.
Oto przykładowa odmiana rzeczownika bhaer "pan" (masc.) w stanie nieokreślonym i określonym:
Stan nieokreślony | Stan określony | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Sg. | Pl. | Dual. | Sg. | Pl. | Dual. | |
C.r. | bhaer | bhara | bhari | bharen | bharna | bharni |
C.o. | bhair | bharai | bhari | bharein | bharnai | bharni |
A oto odmiana rzeczownika geilch "ziemia" (fem.):
Stan nieokreślony | Stan określony | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Sg. | Pl. | Dual. | Sg. | Pl. | Dual. | |
C.r. | geilch | geilcha | geilchi | geilchene | geilchena | geilcheni |
C.o. | geilch | geilchai | geilchi | geilchenei | geilchenai | geilcheni |
Deklinacja II[]
Do deklinacji drugiej należą rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone na -e oraz -ea a także rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -a i -o.
Oto odmiana rzeczownika alde "matka" (fem.)
Stan nieokreślony | Stan określony | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Sg. | Pl. | Dual. | Sg. | Pl. | Dual. | |
C.r. | alde | aldea | aldei | aldene | aldena | aldeni |
C.o. | aldei | aldai | aldei | aldenei | aldenai | aldeni |
Rzeczownik lea - "liść" (fem.):
Stan nieokreślony | Stan określony | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Sg. | Pl. | Dual. | Sg. | Pl. | Dual. | |
C.r. | lea | lea | lei | leane | leana | leani |
C.o. | lei | lei | lei | leanei | leanai | leani |
Oto odmiana rzeczownika arca "kruk" (masc.):
Stan nieokreślony | Stan określony | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Sg. | Pl. | Dual. | Sg. | Pl. | Dual. | |
C.r. | arca | arcea | arcei | arcan | arcana | arcani |
C.o. | arcei | arcai | arcei | arcain | arcanai |
arcani |
Rzeczownik algo "owoc" (masc.):
Stan nieokreślony | Stan określony | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Sg. | Pl. | Dual. | Sg. | Pl. | Dual. | |
C.r. | algo | algoa | algoi | algon | algona | algoni |
C.o. | algoi | algoi | algoi | algoin | algonai | algoni |
Deklinacja III[]
Według deklinacji trzeciej odmieniają się rzeczowniki odsłowne i nazwy pojęć abstrakcyjnych zakończone w nom. sg. na -eis (femininum).
Oto odmiana rzeczownika thedeis "mowa":
Stan nieokreślony | Stan określony | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Sg. | Pl. | Dual. | Sg. | Pl. | Dual. | |
C.r. | thedeis | thedeira | thedeiri | thedeirne | thedeirna | thedeirni |
C.o. | thedeis | thedeira | thedeiri | thedeirnei | thedeirnai | thedeirni |
Formy szczątkowe w deklinacji[]
W pewnych rejestrach stylistycznych język irathejski dopuszcza używanie szczątkowych form dopełniacza i wołacza liczby pojedynczej odziedziczonych po języku staroeirskim.
Dativus[]
Formy szczątkowego dativu singularis można utworzyć od rzeczowników I deklinacji zakończonych na -m, -n, -r oraz -l, wyłącznie w stanie nieokreślonym. Tworzy się je przez dodanie do formy c.r. sing. (nie do tematu), końcówki -n, np.
bhaer - dat. bhaern 'panu',
Silvar 'imię męskie' - dat. Silvarn 'Silvarowi',
evael - dat. evaeln 'morzu' etc.
Formy dativu są zdecydowanie nacechowane stylistycznie jako podniosłe i można je spotkać niemal wyłącznie w dziełach literackich i odświętnych formach mowy (np. przemowy, życzenia) oraz utartych zwrotach, np. Ole aun / ole dhan 'dzień dobry / dzień dobry panu', dosł. 'dobro tobie / dobro panu'.
Vocativus[]
Formy szczątkowego dativu można utworzyć od rzeczowników I deklinacji oznaczających istoty osobowe, wyłącznie w stanie nieokreślonym. Tworzy się je przez dodatenie do tematu końcówki -e, np.
bhaer - voc. bhare 'panie!'
thain - voc. thaine 'królu!'
Utworzenie formy vocativu od nazwy oznaczającej byt nieosobowy albo wręcz nieożywiony jest możliwe, ale wiąże się z personifikacją tego bytu, np.
cheile 'wilcze!' - np. w bajce,
evale 'o, morze!' - np. w poemacie.
Używanie formy vocativu w stosunku do rozmówcy jest formą okazywania szacunku, zwłaszcze w sytuacjach oficjalnych.
Przymiotnik[]
Przymiotnik irathejski odmienia się w masculinum wg. deklinacji I, a w femininum wg. deklinacji II, zatem np. przymiotnik daem, dame "biały, białe" odmieniał się będzie analogicznie do rzeczowników bhaer i alde.
Warto odnotować pewną osobliwość w tworzeniu form stanu określonego przymiotników z sufiksem -ean/eane: otóż w formach stanu określonego przymiotniki rodzaju żeńskiego z tej grupy przyjmują postać rodzajnika -ne z utratą wygłosowego -e przymiotnika, np. iratheanne thedeis.
Regularne stopniowanie przymiotnika odbywa się poprzez dołączenie przedrostka au- (av- przed samogłoską) w stopniu wyższym i le- (len- przed samogłoską) w stopniu najwyższym, np. stopień wyższy od daem, dame to audaem, audame, a najwyższy - ledaem, ledame.
Formy o znaczeniu stopnia wyższego absolutnego tworzy się przez dodanie do tematu przyrostka -aigar/-aigare, np. damaigar, damaigare "przenajbielszy".
Istnieje pewna liczba przymiotników tworzących formy nieregularne, należy do nich przymiotnik saen, sane "duży, wielki", comp. saig, saige, sup. lesaig, lesaige, sup. abs. saigar, saigare.
Z kolei większość leksemów przymiotnikowych zapożyczonych z innych języków, a także większość rodzimych przymiotników złożonych odmienia się w sposób opisowy, za pomocą przysłówka saigu w stopniu wyższym i lesaigu w najwyższym.
Zaimki osobowe[]
Wyróżnia się trzy osoby gramatyczne określane za pomocą zaimków osobowych: I osobę (ja, my), II (ty, wy) oraz III (on, ona, oni). Osobne zestawy zaimków osobowych wyróżnia się dla liczby pojedynczej i, traktowanych wspólnie, podwójnej i mnogiej. Istnieją dwie odrębne formy zaimka II os. l.p.: nieformalna av oraz formalna dha.
Sing. | Plur. & Dual. | |||
---|---|---|---|---|
Masc. | Fem. | Masc. | Fem. | |
Pers. I | ech | hea | ||
Pers. II | av / dha | va | ||
Pers. III | es | se | sa |
Poniżej przedstawia się odmiana zaimków I osoby:
Singularis | Pluralis | |||
---|---|---|---|---|
C.r. | ech | hea | ||
C.o. | eich | hei |
Oto odmiana zaimków II osoby:
Singularis | Plur. & Dual. | ||
---|---|---|---|
Inform. | Form. | ||
C.r. | av | dha | va |
C.o. | aiv | dhai | vai |
Oto zaś odmiana zaimków III osoby:
Singularis | Plur. & Dual. | ||
---|---|---|---|
Masc. | Fem. | ||
C.r. | es | se | sa |
C.o. | eis | sei | sai |
Fleksja werbalna[]
Koniugacja irathejska, w porównaniu ze stanem staro- i klasycznoeirskim, wykazuje znaczne uproszczenie. Zanikły formy syntetyczne trybu przypuszczającego i strony medialno-pasywnej, wyparte przez konstrukcje analityczne; brak jest czasu przyszłego dokonanego, i, w zasadzie, zaprzeszłego (pojawia się niekiedy w tekstach literackich), dawne perfectum i aoryst uległy kontaminacji z imperfectem, dając w rezultacie jeden czas przeszły dokonany - perfectum. Wszystkie formy czasownika tworzone są od jednego tematu (dawnego niedokonanego). Pozostały jednak trzy zestawy końcówek, przy czym dawne końcówki aorystu stały się końcówkami perfecti.
Podobnie jak w klasycznym eirskim, w języku irathejskim wyróżnia się dwie koniugacje: spółgłoskową i samogłoskową.
Praesens[]
Służy wyrażaniu czynności równoczesnych z aktem mówienia lub powtarzających się w czasie, który obejmuje akt mówienia. Używa się go również, w ograniczonym zakresie, do wyrażania czynności przyszłych oraz przeszłych (praesens historicum). Formy czasu teraźniejszego tworzy się przez dodanie do tematu końcówek praesentis:
odmiana spółgłoskowa | odmiana samogłoskowa | |
---|---|---|
singularis | ||
1 os. | -a | -ea |
2 os. | -as | -es |
3 os. | -ø* | -e |
pluralis | ||
1 os. | -ach | -each |
2 os. | -adh | -eadh |
3 os. | -an | -ean |
(*) Jeśli ostatnią samogłoską tematu jest -a-, przechodzi ono w -ae-.
Oto przykładowa odmiana w praesens:
odmiana spółgłoskowa | odmiana samogłoskowa | |
---|---|---|
singularis | ||
1 os. | tharna | angea |
2 os. | tharnas | anges |
3 os. | thaern | ange |
pluralis | ||
1 os. | tharnach | angeach |
2 os. | tharnadh | angeadh |
3 os. | tharnan | angean |
Futurum[]
Formy futuri odnoszą się do czynności i stanów, które będą mieć miejsce w przyszłości, bez informacji o ich ukończeniu. Tworzy się go przez dodanie końcówek czasów nieprzeszłych do tematu rozszerzonego o cechę -v- (-av- w kon. spółgłoskowej, -ev- w samogłoskowej, końcówka 3. os. sg. przyjmuje postać -e). Oto przykładowa odmiana w czasie przyszłym:
odmiana spółgłoskowa | odmiana samogłoskowa | |
---|---|---|
singularis | ||
1 os. | tharnava | angeva |
2 os. | tharnavas | angevas |
3 os. | tharnave | angeve |
pluralis | ||
1 os. | tharnavach | angevach |
2 os. | tharnavadh | angevadh |
3 os. | tharnavan | angevan |
Imperfectum[]
Czas ten służy wyrażaniu czynności i stanów, które miały miejsce przed aktem mówienia i trwały pewien czas lub powtarzały się regularnie. Formu imperfectum tworzy się przez dodanie do tematu końcówek imperfecti:
odmiana spółgłoskowa | odmiana samogłoskowa | |
---|---|---|
singularis | ||
1 os. | -ai | -ei |
2 os. | -ais | -eis |
3 os. | -i | -ei |
pluralis | ||
1 os. | -aich | -eich |
2 os. | -aidh | -eidh |
3 os. | -ain | -ein |
Oto przykładowa odmiana:
odmiana spółgłoskowa | odmiana samogłoskowa | |
---|---|---|
singularis | ||
1 os. | tharnai | angei |
2 os. | tharnais | angeis |
3 os. | tharni | angei |
pluralis | ||
1 os. | tharnaich | angeich |
2 os. | tharnaidh | angeidh |
3 os. | tharnain | angein |
Perfectum[]
Końcówki czasu przeszłego dokonanego powstały z kontaminacji końcówek klasycznoeirskiego perfectum i aorystu, są dołączane bezpośrednio do tematu. Oto końcówki perfecti:
odmiana spółgłoskowa | odmiana samogłoskowa | |
---|---|---|
singularis | ||
1 os. | -ei | -ei |
2 os. | -eire | -eire |
3 os. | -ei | -ei |
pluralis | ||
1 os. | -eice | -eice |
2 os. | -eidhe | -eidhe |
3 os. | -einne | -einne |
Poniżej przedstawia się przykład odmiany w perfectum:
odmiana spółgłoskowa | odmiana samogłoskowa | |
---|---|---|
singularis | ||
1 os. | tharnei | angei |
2 os. | tharneire | angeire |
3 os. | tharnei | angei |
pluralis | ||
1 os. | tharneice | angeice |
2 os. | tharneidhe | angeidhe |
3 os. | tharneinne | angeinne |
Plusquamperfectum[]
Czas ten jest w języku irathejskim niezwykle rzadko stosowany i posiada nieco sztuczny charakter (został wprowadzony do języka literackiego z części gwar ludowych, uznany za odpowiednik klasycznoeirskiego plusquamperfectum). Czas ten służy wyrażaniu czynności i stanów, które zakończyły się przed inną czynnością wyrażaną w innym czasie przeszłym (imperfectum, perfectum), a jego formy tworzy się przez dodanie końcówek perfecti do tematu rozszerzonego o wrostek -et-, np.:
odmiana spółgłoskowa | odmiana samogłoskowa | |
---|---|---|
singularis | ||
1 os. | tharnetai | angetai |
2 os. | tharnetais | angetais |
3 os. | tharneti | angeti |
pluralis | ||
1 os. | tharnetaich | angetaich |
2 os. | tharnetaidh | angetaidh |
3 os. | tharnetain | angetain |
Tryb rozkazujący[]
Cechą charakterystyczną form trybu rozkazującego jest morfem -o- pomiędzy tematem i końcówką osobową czasów nieprzeszłych. Formy syntetyczne tworzy się jednak wyłącznie dla 2. os. l.poj. i mn. Dla pozostałych osób znaczenie rozkaźnika nie posiada konstrukcja partykuła on 'niech' + forma indicativu praesentis.
odmiana spółgłoskowa | odmiana samogłoskowa | |
---|---|---|
singularis | ||
1 os. | on tharna | on angea |
2 os. | tharnos | angeos |
3 os. | on thaern | on ange |
pluralis | ||
1 os. | on tharnach | on angeach |
2 os. | tharnodh | angeodh |
3 os. | on tharnan | on angean |
Tryb przypuszczający[]
Syntetyczny tryb przypuszczający typu klasycznoeirskiego zanikł w języku irathejskim całkowicie, ustępując formom analitycznym, tworzonym przez zestawienie partykuły ail (wywodzącej się etymologicznie od czasownika la 'być') z formami czasu teraźniejszego, np. ail tharna - 'płynąłbym', ange ail 'widziałby'.
Strona bierna[]
W języku irathejskim całkowicie zanikła dawna eirska odmiana czasownika w stronie biernej. Znaczenie bierne posiadają konstrukcje polegające na użyciu imiesłowu biernego (zakończonego na -aed/-ade) w funkcji orzecznika (zazwyczaj z elipsą kopuli la), np.
Ech dharga - 'bronię',
Ech (la) dhargaed / ech (la) dhargade - 'jestem broniony / jestem broniona'.
Strona zwrotna[]
Dawna, syntetyczna strona zwrotna w języku irathejskim całkowicie zanikła. Konstrukcje o znaczeniu strony zwrotnej tworzy się za pomocą odpowiedniego zaimka osobowego w casus obliquus użytego w funkcji dopełnienia, np.
Ech dharga eich - 'bronię się', dosł. 'ja bronię mnie'
Se dharga sei - 'ona się broni', dosł. 'ona broni jej'.
Alternatywnie użyć można przysłówka manu 'samemu, we własnej osobie', np.
Silvar manu dharga - 'Silvar sam się broni'.
Imiesłowy i rzeczownik odsłowny[]
W języku irathejskim wyróżnia się dwa rodzaje imiesłowów: czynny i bierny. Tworzy się je przez dodanie do tematu końcówek -aer/-are (imiesłów czynny) lub -aed/-ade (bierny), np. dhargaer, dhargare 'broniący, -a', dhargaed, dhargade 'broniony, -a'.
Rzeczownik odsłowny tworzy się za pomocą końcówki -eis (-eir- w dalszej odmianie) i odmienia wg. deklinacji III. Np. dhargeis oznacza 'bronienie, obronę', a tharneis 'płynięcie'.