| Jüka Jykaton | |
|---|---|
| Utworzenie: | RWHÔ w 2010 |
| Cel utworzenia: | błyskawiczne stworzenie dobrego conlangu |
| Sposoby zapisu: | alfabet łaciński |
| Status urzędowy | |
| Oficjalna regulacja: | twórca |
| Lista conlangów | |
Język jüka (yk. jykaton [jykä'ton], od jyka "mała radość"), znany też pod kodem ZP - aprioryczny język sztuczny, stworzony do opisu najbliższego otoczenia i spraw typowej codzienności ludzkiej, geografii i biologii, administracji, polityki, kultury i religii, a przede wszystkim jako sztuka dla sztuki. Niezamierzenie, jüka wypełnia niemal wszystkie zadania postawione pozostałym językom tego twórcy i każde wykonuje znacznie lepiej.
Nazwa, kultura, powstanie[]
Język yüka powstał z nałożenia się mnóstwa czynników. Pierwotnie miał być to kolejny conlang dla pisma (dobre wykorzystanie hangula), jednak ten cel szybko stał się poboczny. Prawdziwym i głównym założeniem było błyskawiczne stworzenie funkcjonującego, niezbyt skomplikowanego i pięknego języka, na którym można będzie przeprowadzać eksperymenty psycholingwistyczne. W ten sposób oficjalnie conlang spełniał zadania postawione językom aulū (ładny) i pa (prosty), i owe zadania wykonał o wiele, o wiele lepiej niż oba tamte razem wzięte. Skuteczniej niż akiyng zrealizował gramatykę aglutynacyjną, okazał się być znacznie przyjaźniejszy do użycia niż akrany i mery, pokonał pa, amulti i t-? w dogodności eksperymentów nad percepcją świata odwzorowywaną w języku i stał się gwoździem do trumny języka aerajskiego. Błyskawicznie zyskał na kulturze. Jako jedyny conlang oprócz ahtialańskiego doczekał się flagi. Kolorem kojarzonym z tym językiem i tworzoną wokół niego otoczką jest oliwkowy bądź świerkowy zielony.
Nazwa oznacza "małą radość" ("jy"-"ka"), a więc z pozoru niezbyt ważną rzecz, z której można być wyjątkowo dumnym, człon "ton" oznacza "język". Pierwotnie posługiwano się wyłącznie kodem "ZP". Nazwa jykaton została nadana po kilku testach, z których nie tylko gramatycznie i słowotwórczo wszystko przeszło wyjątkowo gładko, ale jeszcze subiektywnie bardzo dobrze brzmiało.
Fonologia[]
Samogłoski[]
| Przednie | Centralne | Tylne | ||||
| Przymknięte | 
| |||||
| Prawie przymknięte | ||||||
| Półprzymknięte | ||||||
| Średnie | ||||||
| Półotwarte | ||||||
| Prawie otwarte | ||||||
| Otwarte | ||||||
Samogłoski jüki trudno jednoznacznie określić, ponieważ rozrzut alofonów bywa dość duży. Stałe mniej więcej są [i], [y], [ɛ], [ä] i [u], natomiast pozostałe mogą się wahać. I tak [ə̃] może zostać zrealizowane na różne sposoby, najczęściej jako [ə̃] i [ɨ̃]; a [o] jako [ɔ], za to [ɯ] jest bardzo często realizowane jako [ʉ]. Wybór wśród alofonów jest dowolny.
W niektórych pozycjach samogłoski zmieniają swoje brzmienie. [u] po [j], [tɕ] i [φ] zmienia się w [y]. Hyu czytamy [ɕy].
Spółgłoski[]
| Wargowe | Zębowe/ dziąsłowe |
Dziąsłowo- podniebienne |
Podniebienne | Miękko- podniebienne |
Krtaniowe | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m | n | ŋ | ||||
| Zwarte | czyste | p | t | k | |||
| ejektywne | pʼ | tʼ | kʼ | ||||
| Afrykaty | czyste | ʦ | ʨ | ||||
| ejektywne | ʦʼ | ||||||
| Szczelinowe | bezdźwięczne | φ | s | ɕ | h | ||
| ejektywne | sʼ | ||||||
| dźwięczne | w, β | j | |||||
| Uderzeniowe | ɾ | ||||||
| Boczne | l, ɬ | ||||||
- Fonotaktyka
- Dźwięk [u] po miękkich, po [f] i po [h] zmienia się w [y]. Jeśli po miękkich (po "j"), zapisywany jest jako "u" (w podręcznikach można przez "ü").
- Dźwięk [x] nie może występować przed podniebiennymi oraz [a]. Zmienia się w [ɕ], co oddajemy odpowiednio w ortografii (cha, he, hè, chi, ho, hu, hù, hú, chy), wyjątek: wcześniejsze hu zapiszemy nadal jako hu, a wcześniejsze hyu obecnie nie jako chju czy hju, ale jako chu.
- Nie istnieją długie samogłoski jako takie, ale niektóre mogą zostać podwojone (przykładowo naa [na.a]).
- Samogłoski mogą się kombinować w dowolne dyftongi i tryftongi.
- Spółgłoski nie mogą ze sobą sąsiadować w jednej sylabie. Pomiędzy sylabami tylko niektóre mogą sąsiadować, inne się upodobnią.
- Spółgłoski między sylabami się nie udźwięczniają obowiązkowo.
Przemiany i dyssymilacja[]
Ponieważ jednym z założeń języka jest prostota, przynajmniej w fonetyce, to opisywany układ dźwięków jest najbardziej standardowy. Mimo to rozpoczął się proces w jüka proces dyssymilacji fonetycznej (bardzo typowej dla conlangów tego autora) i potoczna wymowa może znacząco odbiegać od normy.
Ortografia[]
- Samogłoski (zestaw podstawowy)
- a, e, è [ẽ], i, o, u, ù [ʉ], ú [ɨ], y [y]
- Samogłoski (zestaw poszerzony)
- ò [o], ü [y]
- Spółgłoski
- Nosowe: m, n, ng [ŋ] [ɲ], nh [ɲ]¹
- Zwarte płucne: p, t, k, c [ts]
- Zwarte ejektywne: p̓ [p’], t̓ [t’], k̓ [k’], c̓ [ts’]
- Zwarte dźwięczne: b², d², g², dz²
- Szczelinowe: s, tc [ɬ]~[tɬ], f [φ]~[f], h [x], ch [ɕ], v [β]²
- Szczelinowe ejektywne: s̓ [s’]
- Półsamogłoski: j [j], [ɥ], v [w]
¹Ng i nh są w teorii tym samym fonemem; obowiązuje zapis obu <ng>. Ponieważ najczęściej realizowane jest to w ten sposób, że ng- (inicjalne) czytane jest [ɲ], a -ng- (wewnętrzne) oraz -ng (końcowe) [ŋ], istnieje nieoficjalnie jeszcze dwuznak nh.
²Tylko w zapożyczeniach i nielicznych wyjątkach.
Gramatyka[]
Yüka jest językiem aglutynacyjnym.
Rzeczownik[]
Rzeczowniki są rozszerzane przez przypadki.
| Przypadek | Końcówki | Znaczenie | Przykład |
|---|---|---|---|
| nominativus | -ú, -kú | pepú płot, likú dom | |
| accusativus | -on, -jon, -non | (biernik) | chanon mężczyznę, chujon kobietę |
| dativus | -oro, -lii | (celownik) | chanoro mężczyźnie, chulii kobiecie |
| genetivus | -ol, -húi | (dopełniacz) | chanol mężczyzny, chuhúi kobiety |
| comitativus | -jar | wraz z | chanjar z mężczyzną, chujar z kobietą |
| illativus | -jas | do | pepjas w płot, lijas do domu |
| locativus | -jan | w | pepjan w płocie, lijan w domu |
| ablativus | -jassú | od, z | pepjassú z płotu, lijassú z domu |
Przypadki kierunkowe można odwrócić przez dodanie sú do końcówki przypadka.
Język nie posiada rozróżnienia rodzajów. Posiada natomiast cztery liczby:
- pojedynczą anmjuju
- podwójną anzuju
- potrójną anluju
- mnogą kijak
Najczęściej cząstkę stawia się przed rzeczownikiem.
| Liczba | Cząstka | Przykład |
|---|---|---|
| Pojedyncza | - | likú dom |
| Podwójna | fú | fú likú dwa domy |
| Potrójna | k̓es | k̓es likú trzy domy |
| Mnoga | hos | hos likú; likú hos mnóstwo domów |
Liczba potrójna często oznacza także polskie wyrażenia typu "kilka", "ileś", "trochę".
Klasy[]
Klasy nie są często używane, natomiast są złączone z liczbą. Nie zawsze ta sama końcówka będzie funkcjonowała do tego samego rzeczownika. Wyróżnia się następujące klasy:
- dusze (ludzie, duchy, bóstwa)
- zwierzęta latające
- zwierzęta domowe
- ryby i walenie
- pozostałe zwierzęta
- zielona roślinność
- pozostałe rośliny, grzyby
- kamienie, klejnoty, surowce
- przedmioty użytku ludzkiego (budynki, narzędzia, książki)
| Słowo | Klasa | Pojedyncza | Podwójna | Potrójna | Mnoga |
|---|---|---|---|---|---|
| Mężczyzna, kobieta | Dusze | chan, chu | va chan, va chu | van chan, van chu | ak chan, ak chu |
| Gołąb | Zwierzęta latające | kuru | il kuru | ilang kuru | ankuruju |
| Kot | Zwierzęta domowe | mijam | os mijam | osang mijam | k̓úak mijam |
| Okoń | Hydrofauna | safah | os safah | osma safah | lor safah |
| Jaszczurka | Pozostałe zwierzęta | t̓ori | s t̓ori | som t̓ori | s̓ov t̓ori |
| Sosna | Roślinność zielona | c̓onú | ez c̓onú | ezel c̓onú | różnie |
| Pieczarka polna | Pozostała roślinność i grzyby | nono | ek nono | ek̓el nono | akuvan nono |
| Kwarc | Surowce, minerały | úkyr | jok úkyr | jos úkyr | lang úkyr |
| Dom | Obiekty użytku | li | al li | as li | lang li |