Kärålinä këli Kareulina keili | |
---|---|
Utworzenie: | Milya0 w 2009 |
Cel utworzenia: | dla kąłeldu |
Klasyfikacja: | Języki uralskie
|
W Jawii | |
Używany w (Jawia): | Keralia, Nowa Keralia, Itazoria |
Regiony (Jawia): | Południowe dorzecze Woksyny (Republika Słowska) |
Klasyfikacja: | języki izolowane |
Status urzędowy | |
Język mniejszości (Jawia): | Gronland, Republika Słowska |
Oficjalna regulacja: | Biuro Regulacji i Ochrony Języka (siedziba w Kussami) |
Kody | |
Conlanger–3 | uwp.ker.mil |
Lista conlangów | |
Język keralijski - aglutynacyjny język uralski używany w Keralii, Nowej Keralii i Itazorii.
Fonologia[]
Wargowe | Przednio- językowe |
Tylno- językowe | ||
---|---|---|---|---|
Zwarte | p | t | k | |
(b) | d | (g) | ||
Afrykaty | t͜s | t͜ʃ ch |
||
d͜ʒ ds | ||||
Szcze- linowe |
(f) | sː ss |
ʃ s |
xː kk |
v | z | ʒ zs |
||
Nosowe | m | n | ||
Inne | l | r | j |
Przednie | Tylne | ||||
---|---|---|---|---|---|
krótkie | długie | dyftongi | krótkie | długie | |
Przymknięte | i | iː ii |
u | uː oo | |
Średnie | e e |
eɪ ei |
o̞ o |
||
Otwarte | æ a |
äː aa |
ɛɪ ai |
ɑ au eu |
Przemiany fonetyczne[]
Średniowiecze[]
Pod koniec okresu średniowiecza przypada pierwsza przesuwka samogłoskowa. Również w tym czasie ukształtował się alfabet keralijski w formie podobnej do obecnej.
Samogłoski[]
Neutralne
- i → ɪ "i"
- iː → ei, iː "ii"
- e → ɛ "e"
- eː → ei
Przednie
- y(ː) → øy → ei
- ø(ː) → œ "eu"
- æ → ɐ "a"
- æː → ai, aː "aa"
Tylne
- u → ʊ "u"
- o → ɔ "o"
- uː, oː → ou → oː "oo"
- ɑ → ɒ "au"
- ɑː → aː "aa"
Spółgłoski[]
- ð → d
- s, ts → (t)s(ː) "ss"
- sʲ → s, ʃ "s"
- ɣ → g, j
- x → kx "kk"
Nowożytność i współczesność[]
W nowożytności zaszła druga keralijska przesuwka samogłoskowa. Pod koniec tego okresu zaczęły być widoczne wyraźne tendencje utworzenia alfabetu nowokeralijskiego, którego obecna wersja została zatwierdzona w 2001 roku. Jest on prawie w całości fonetyczny. Wyjątek stanowi kompromisowa[1] litera "å" na oznaczenie historycznego œ, a obecnego a, która została utworzona na wzór litery rodzkiej.
Obecnie nadal zachodzą zmiany, choć niewielkie. M.in. następuje przemieszczanie samogłosek ku przodowi i górze (w związku z tym zwężanie dyftongów ai ei do ɛɪ e̝ː), a także palatalizacja spółgłosek zadziąsłowych. Ponadto, w związku z napływem zapożyczeń, pojawiło się kilka nowych fonemów.
Samogłoski[]
Neutralne
- ɛ → e
Przednie
- øy → ey → ei → e̝ː "ë"
- œ → ɶ → ä "å"
- ɐ → æ → ɛ "ä"
- ai → ɛi "ai"
Tylne
- ou → oː → uː "ū"
- ɔ → o
- ɒ → a
Spółgłoski[]
- s, ʃ → s̠ → ʃʲ "š"
- sː → s
- kx → xː → x
- ʔ → h
Alfabet[]
Porównanie wymowy i pisowni j. keralijskiego w Keralii, Nowej Keralii i Itazorii
Alfabet | Pisownia nowokeralijska |
Wymowa tradycyjna |
Wymowa potoczna |
Wymowa itazorska |
---|---|---|---|---|
A a | Ä ä | æ | ɛ | æ |
B b | B b | b | b | b |
C c | K k | k | k | g |
D d | D d | d | d | dʱ |
E e | E e | e | e | e̞ |
F f | F f | f | f | f |
G g | G g | g | k | g |
H h | H h | ʔ | nieme | h |
I i | I i | i | i | i |
J j | J j | j | j | j |
K k | K k | k | k | k |
L l | L l | l | l | l |
M m | M m | m | m | m |
N n | N n | n | n | n |
O o | O o | ɔ | o̞ | o |
P p | P p | p | p | p |
R r | R r | rː | r | rː |
S s | Š š | ʃ | ʃʲ | ʂ |
T t | T t | t | t | t |
U u | U u | u | u | u |
V v | V v | v | v | v |
Z z | Z z | z | z | z |
Alfabet | Pisownia nowokeralijska |
Wymowa tradycyjna |
Wymowa potoczna |
Wymowa itazorska |
---|---|---|---|---|
Aa aa | Ā ā | ɑː | äː | ɑː |
Ai ai | Ai ai | ɛɪ | ɛj | aɪ |
Au au | A a | ɑ | ä | ɑ |
Ch ch | Tš tš | t͜ʃ | t͜ʃʲ | ʈʂ |
Ds ds | Dzs dzs | d͜ʒ | d͜ʒʲ | ɖʐ |
Ei ei | Ë ë | ei | ej | eɥ |
Eu eu | Å å | ɑ | ä | ɶ |
Ii ii | Ī ī | iː | i | iː |
Kk kk | X x | xː | x | hː |
Oo oo | Ū ū | ʊː | uː | oː |
Ss ss | S s | sː | s | sː |
Ts ts | C c | t͜s | t͜s | tsː |
Tt tt | Tt tt | tː | t | tt |
Zs zs | Zs zs | ʒ | ʒʲ | ʐ |
Uwagi[]
- Litery oznaczone kursywą są używane prawie wyłącznie w wyrazach obcych i nazwach geograficznych.
- Wymowa itazorska powoli wychodzi z użycia.
- W Keralii i Itazorii obowiązuje pisownia tradycyjna.
- W 2001 oficjalnie wprowadzono stosowaną od lat 80. XX wieku pisownię nowokeralijską jako obowiązującą dla języka keralijskiego w Nowej Keralii.
Gramatyka[]
Deklinacja[]
Język keralijski ma dwa główne paradygmaty odmiany (pozostałość po harmonii samogłoskowej). Większość końcówek ma także wersje zaczynające się samogłoską, używane w wypadku zbitek spółgłoskowych.
W języku keralijskim zachodzi palatalizacja t, d, k, g do s, z, j przed "i". Ma to miejsce np. w ved- - woda (M. vezi, D. vede).
Przypadki[]
- deklinacja I a - rzeczowniki zakończone samogłoskami aa, au, ii, o, oo, u, czasami e, ei.
- deklinacja I b - rzeczowniki zakończone samogłoskami e, i, spółgłoskami oraz przymiotniki.
- deklinacja II a - rzeczowniki zakończone samogłoskami a, ei, eu, czasami aa.
- deklinacja II b - rzeczowniki zakończone spółgłoskami, mające a, ei, eu oraz przymiotniki.
Ponadto przymiotniki należą do odmiany a, jeśli pełnią funkcję rzeczowników (substantywizowane przymiotniki).
Przypadek | Deklinacje | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
I a | I b | II a | II b | |||||
l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | l. poj. | l. mn. | |
Mianownik | - | -d | różne | -ood | - | -d | różne | -eud |
Dopełniacz | -n | -doon | -e | -oon | -n | -deun | -e | -eun |
Celownik | -te | -doote | -et | -oote | -te | -deute | -et | -eute |
Biernik | -n | -d | -e | -ood | -n | -d | -e | -eud |
Narzędnik | -hin | -doohin | -in | -oohin | -hin | -deuhin | -in | -euhin |
Inessyw | -ss | -dooss | -ess | -ooss | -ss | -deuss | -ess | -euss |
Elatyw | -set | -dooset | -eset | -ooset | -set | -deuset | -eset | -euset |
Illatyw | -hoon | -doohoon | -oon | -oohoon | -heun | -deuheun | -eun | -euheun |
Adessyw | -lau | -doolau | -aul | -oolau | -la | -deula | -al | -eula |
Ablatyw | -lot | -doolot | -elot | -oolot | -leut | -deuleut | -eleut | -euleut |
Allatyw | -le | -doole | -el | -ool | -le | -deule | -el | -eul |
Translatyw | -sek | -doosek | -esek | -oosek | -sek | -deusek | -esek | -eusek |
Abessyw | -tau | -dootau | -aut | -ootau | -ta | -deuta | -at | -euta |
Komitatyw | -ne | -doone | -en | -oone | -ne | -eune | -en | -eune |
Partytyw | -hau | -doohau | -au | -oohau | -ha | -deuha | -a | -euha |
Prolatyw | -se | -doose | -ess | -oose | -se | -deuse | -ess | -euse |
Czasowniki[]
Koniugacja[]
Czasowniki regularne mają dwa tematy (oznaczane A i B), różniące się zazwyczaj ostatnią samogłoską. Nie ma bezokolicznika, formą słownikową są często tematy lub 1. i 3. os. l. pojedynczej. Istnieją dwa paradygmaty, tak jak w deklinacji, różniące się szczątkową harmonią samogłoskową.
Os. | być | odm. I | odm. II | |
---|---|---|---|---|
czas teraźniejszy | ||||
l.poj. | 1. | olem | A-m | |
2. | oles | A-s | ||
3. | oo | B | ||
l.mn. | 1. | olemoo | A-moo | A-meu |
2. | oletoo | A-too | A-teu | |
3. | oovau | B-vau | B-vai | |
bezos. | ootaan | A-taan | ||
czas przeszły | ||||
l.poj. | 1. | olim | B-m | |
2. | olis | B-s | ||
3. | oli | A-hi | ||
l.mn. | 1. | olimoo | B-moo | B-meu |
2. | olitoo | B-too | B-teu | |
3. | olivau | A-hivau | A-hivai | |
bezos. | oltiin | A-tiin | ||
tryb warunkowy | ||||
l.poj. | 1. | olim | B-sim | |
2. | olis | B-sis | ||
3. | oli | A-hisi | ||
l.mn. | 1. | olimoo | B-simoo | B-simeu |
2. | olitoo | B-sitoo | B-siteu | |
3. | olivau | A-hisivau | A-hisivai | |
bezos. | oltauhisin | A-tauhisin | A-tahisin |
Czasowniki modalne[]
Czasowniki modalne przyjmują tę samą osobę, co drugi czasownik. W przypadku, gdy modalność łączy się z rzeczywistą czynnością (np. Mogę mówić (i mówię).), wówczas używa się konstrukcji typu Mogę mówię. W przeciwnym wypadku używa się trybu warunkowego (Mógłbym mówiłbym.)
Zaimki[]
ja | ty | on/ona/ono | my | wy | oni/one | |
---|---|---|---|---|---|---|
Mianownik | mina | sina | an | mi | si | ai |
Rdzeń | mu- | su- | an- | mei- | sei- | ai- |
Sufiks dzierżawczy |
-mi | -si | -(n)a | -mme | -tse | -(n)a |
Końcówka czasownika |
-m | -s | - | -meu -moo |
-teu -too |
-vai -vau |
wskazujące | dalsze | pytające | nieokreśl. | uogóln. | |
---|---|---|---|---|---|
osoba | seid | ne | keid | keiku | jeuk |
rzecz | seima | seu | mid | miku | mikaan |
przymiot | se | ne | meiless | keiku | jeukeina |
miejsce | ssi | seil | kuss | kusskilau | igapoolau |
pocz. drogi | - | - | kuset | kusskilot | igapoolot |
celu drogi | - | - | koon | kooku | igapoole |
czasu | neid | ssiss | meilal | kunaku | alati |
sposobu | seik | - | keidas | keidaku | - |
Przypisy[]
- ↑ Planowano również literę "ü" dla øy → ei i "ē" dla æː → aː. Pierwotnie "å" miała mieć formę "ö", a "ä" - "ê".