Edytujesz Język mylziański

{{Język|nazwa własna=ika-melźañ|nazwa=język mylziański|twórca=Leto Atryda|rok=2009|klasyfikacja=[[języki hiperborejskie]]}}
'''Język mylziański''' - język ludu koczowniczego Mylzian.

==Historia==
Mylzianie to lud koczowniczy typu stepowego. Choć w drodze podbojów wchłonęli w siebie ludy rolnicze, wciąż uważają rolnictwo za zajęcie "niemęskie". Ich religią jest politeizm i kult przodków. Od czasu rozwoju organizacji państwowej duże znaczenie ma kult władcy (''avasp''), który jako jedyny ma prawo zwracać się bezpośrednio do głównych bogów, nazywanych Przedwiecznymi (''Ätmsökör'').

Nazwa ludu pochodzi od starszej formy ''Amalźeñ'' 'wielcy jeźdźcy'.

Specyfiką kultury militarnej Mylzianów są oddziały złożone z fanatycznych wojowniczek określanych jako ''źraluk''.

==Fonologia==
[[Plik:Melzan vowel trapezoid.PNG|thumb|Diagram samogłosek w j. mylziańskim]]
{| class="wikitable"
|+'''Spółgłoski'''
!Miejsce<br />artykulacji
!zwarte
!szczel.
!nosowe
!boczne
!pół-<br />otw.
|-
!Wargowe
|{{IPA|p b}}
|{{IPA|f v}}
|{{IPA|m}}
!
!
|-
!Dziąsłowe
|{{IPA|t d}}
|{{IPA|s z}}
|{{IPA|n}}
|{{IPA|l ~ ɫ}}<br /><tt>l</tt>
!
|-
!Miękkie
|{{IPA|c ɟ}}<br /><tt>c j</tt>
|{{IPA|ɕ ʑ}}<br /><tt>ś ź</tt>
|{{IPA|ɲ}}<br /><tt>ñ</tt>
|{{IPA|ʎ}}<br /><tt>ľ</tt>
|{{IPA|j}}<br /><tt>y</tt>
|-
!Szczytowe
!
|{{IPA|ʂ ʐ}}<br /><tt>š ž</tt>
!
!
|{{IPA|ɻ}}<br /><tt>r</tt>
|-
!Welarne
|{{IPA|k g}}
!
!
!
!
|}

{| class="wikitable"
|+'''Samogłoski'''
!Szereg
!neutralny
!przedni
!tylny
|-
!Przymknięte
|{{IPA|i}}
|{{IPA|y}}<br /><tt>ü</tt>
|{{IPA|u}}
|-
!Średnie
|{{IPA|e}}
|{{IPA|ø}}<br /><tt>ö</tt>
|{{IPA|o}}
|-
!Otwarte
!
|{{IPA|æ}}<br /><tt>ä</tt>
|{{IPA|a}}
|}

Uwagi:
*Literę <tt>l</tt> wymawia się jako [{{IPA|ɫ}}] w towarzystwie samogłosek szeregu tylnego.
*Samogłoski {{IPA|/e ø o/}} są średnie, w połowie drogi między IPowskim {{IPA|[e ø o]}} a {{IPA|[ɛ œ ɔ]}}. Wyjątkiem jest pozycja przed spółgłoską miękką, gdzie {{IPA|/e ø/}} ulegają podwyższeniu w kierunku {{IPA|[ɪ ʏ]}}. Nazwę języka wymawia się {{IPA|['ikamɪʎʑæɲ]}}, stąd spolszczona forma ''mylziański'' a nie ''melziański''.
*W jednym wyrazie nie może wystąpić jednocześnie samogłoska przednia i tylna. (harmonia wokaliczna)
*Litery <tt>a o u</tt> między spółgłoskami miękkimi czyta się jako [{{IPA|æ ø y}}].
*Dźwięczne obstruenty ulegają ubezdźwięcznieniu w wygłosie
*Akcent pada zawsze na pierwszą sylabę wyrazu.

==Gramatyka==
Podstawowy szyk zdania to SVO, choć możliwe są właściwie wszystkie kombinacje. Negację wyraża się dodając sufiks <tt>-va</tt> / <tt>-vä</tt> do wyrazu który ma być zaprzeczony, a pytanie - dodając sufiks <tt>-śet</tt>.

===Rzeczownik===

Rzeczowniki nie odmieniają się przez przypadki, ale mają formę określoną i nieokreśloną.

Przy rzeczownikach kończących się na samogłoskę, formę określoną tworzy się przez dodanie spółgłoski charakterystycznej danego rodzaju i powtórzenie samogłoski:

* ata 'ojciec' -> atala (r. męskoosobowy)
* cikro 'pająk' -> cikrono (r. żywotny)
* römö 'kość' -> römözö (r. nieżywotny)
* zliga 'myśl' -> zligaka (r. abstrakcyjny)

Przy rzeczownikach kończących się na spółgłoskę, dodaje się ''e'' po spółgłosce miękkiej i ''o'' po spółgłosce twardej i spółgłoskę charakterystyczną rodzaju:

* avasp 'król' -> avaspol
* glit 'dziewczyna' -> gliton

Końcówki liczb dodawane są po sufiksie określoności.

====Liczba mnoga====

* Rzeczowniki zakończone samogłoską otrzymują końcówkę <tt>-y</tt>.
* Rzeczowniki zakończone na spółgłoskę <tt>p b f v m c j ś ź ñ ľ š ž r</tt> otrzymują końcówkę <tt>-i</tt>.
* Rzeczowniki zakończone na pozostałe spółgłoski ulegają palatalizacji:

:<tt>t -> c </tt>
:<tt>d -> j </tt>
:<tt>s -> ś </tt>
:<tt>z -> ź </tt>
:<tt>st -> śt </tt>
:<tt>l -> ľ</tt>
:<tt>n -> ñ </tt>
:<tt>k -> š </tt>
:<tt>g -> ž </tt>
:<tt>sk -> št </tt>

====Liczba kolektywna====

Liczba kolektywna jest używana gdy mowa o całej grupie bytów danego rodzaju (np. ludzie jako gatunek w przeciwieństwie do konkretnej grupy ludzi). By ją utworzyć, wystarczy dodać <tt>-or</tt> / <tt>-ör</tt> po spółgłosce i <tt>-vor</tt> / <tt>-yör</tt> po samogłosce.

==== Posiadanie ====

Posiadanie wyraża przyimek '''e''', przed spółgłoską '''en''':

* źramal en ata 'koń ojca'
* römöyör e ñako 'kości kota'

Niektóre rzeczowniki, jak ika 'język' czy zod 'syn' nie wymagają tego przyimka, jak w wyrażeniu ika Melźañ 'język Mylzianów'.

===Czasownik===

Czasownik w mylziańskim odmienia się przez czas, rodzaj, liczbę i ewidencjalność. Istnieją dwa czasy. Koniugacja opiera się na zasadzie ablautu. Zdarza się także palatalizacja spółgłosek występujących przed samogłoską podlegającą ablautowi.

Oto przykładowa odmiana czasowników 'myśleć' i 'widzieć':

'''Bezokolicznik''': zlaga, gaka

'''Czas przeszły'''
:Podmiot męskoosobowy: zl'''a'''g-, g'''a'''k-
:Podmiot żywotny: zľ'''u'''g-, ž'''u'''k-
:Podmiot nieżywotny: zl'''o'''g-, g'''o'''k-
:Podmiot abstrakcyjny: zľ'''i'''g-, ž'''i'''k-

'''Czas nieprzeszły'''
:Podmiot męskoosobowy: zl'''a'''gam-, g'''a'''kam-
:Podmiot żywotny: zľ'''u'''gum-, ž'''u'''kum-
:Podmiot nieżywotny: zl'''o'''gom-, g'''o'''kom-
:Podmiot abstrakcyjny: zľ'''i'''gim-, ž'''i'''kim-

Czas przeszły wyraża również tzw.prawdy ponadczasowe; czas nieprzeszły dotyczy czynności dziejących się w tej chwili i przewidywanych na przyszłość.

W mylziańskim nie ma czasowników nieregularnych.

Każdy czasownik musi być określony pod względem ewidencjalności. Końcówki określające ewidencjalność, występujące po końcówce czasu, określają też liczbę:

*<tt>-e</tt>, l.mn. <tt>-ey</tt> - wiedza pewna, bo dotyczy własnej czynności
*<tt>-os</tt> / <tt>-ös</tt>, l.mn. <tt>-ośa</tt> / <tt>-öśe</tt> - wiedza pewna, bo tyczy rzeczy widzianej na własne oczy
*<tt>-i</tt>, l.mn. <tt>-iye</tt> - informacja zasłyszana z wiarygodnego źródła
*<tt>-al</tt>, l.mn. <tt>-aľi</tt> / <tt>-äľi</tt> - informacja zasłyszana z niewiarygodnego źródła lub taka, której mówiący się domyśla

Po czasownikach jednoelementowych, końcówki ewidencjalne poprzedzane są <tt>v</tt> w celu uniknięcia zakazanego hiatusu (''gravos'' a nie **''graos'').

Strona bierna i zwrotna powstają przez dodanie wyrazu ''ñey'' przed czasownikiem.

W mylziańskim obok przyimków (których jest niewiele), do wyrażania relacji przestrzennych służą czasowniki takie jak ''slava'' 'znajdować się poniżej' czy'' prava '''znajdować się za czymś'

===Przymiotnik===

Przymiotnik odmienia się przez liczby i rodzaje. Rzeczownikom w liczbie zbiorowej towarzyszy przymiotnik w liczbie mnogiej. Oto tabela końcówek:
{| border="1" cellpadding="1" cellspacing="1" style="width: 200px"
|rodzaj
|l .poj.
|l. mn.
|-
|męskoosobowy
| -a / -ä
| -ay / -ey
|-
|żywotny
| -u / -ü
| -ov / -öy
|-
|nieżywotny
| -o / -ö
| -u / -ü
|-
|abstrakcyjny
| -e
| -i
|}

Przysłówek tworzy końcówka -eľi

Do stopniowania służy końcówka <tt>-na</tt> / <tt>-nä</tt>, która daje przymiotnikowi znaczenie stopnia wyższego lub najwyższego (rozróżnienie między nimi nie istnieje w mylziańskim).

Przymiotnik zawsze stoi po rzeczowniku. W nazwach własnych stosuje się sufiksy przymiotnikowe, np. w nazwie rzeki ''Sarľež'' wobec wyrażenia pospolitego ''saroc ľežo'' 'zimny strumień'.

===Zaimki===
Cechą charakterystyczną systemu zaimkowego jest istnienie w drugiej i trzeciej osobie kategorii wartości emocjonalnej - tzn. czy mówiący kieruje do desygnatu zaimka sympatię, obojętność czy niechęć.
{| class="wikitable"
! colspan="1" rowspan="2"|liczba
! colspan="2" rowspan="2"|osoba i rodzaj
! colspan="3" rowspan="1"|wartość
|-
!neutralna
!pozytywna
!negatywna
|-
! colspan="1" rowspan="6"|poj.
! colspan="2" rowspan="1"|1.
| colspan="3"|<center>ci</center>
|-
! colspan="2" rowspan="1"|2.
|nu
|dru
|kri
|-
! colspan="1" rowspan="4"|3.
!męskoosobowy
|žne
|sve
|gule
|-
!żywotny
|žnu
|su
|gulu
|-
!abstrakcyjny
|žna
|sva
|gula
|-
!nieżywotny
|žno
|svo
|gulo
|-
! colspan="1" rowspan="5"|mn.
! colspan="2" rowspan="1"|1.
| colspan="3"| <center>tü</center>
|-
! colspan="2" rowspan="1"|2.
|nol
|drol
|kral
|-
! colspan="1" rowspan="3"|3.
!żywotny
|žnöy
|söy
|gülöy
|-
!abstrakcyjny
|žney
|svey
|güley
|-
!nieżywotny
|žni
|svi
|güli
|}

==Słowotwórstwo==

Podobnie jak w innych językach hiperborejskich, większość rdzeni ma charakter czasownikowy.

Najbardziej rozpowszechniony proces derywacyjny to prefiksacja. Prefiksy dodaje się do czasownika w odpowiednim rodzaju. Oczywiście podlegają one harmonii wokalicznej. Najczęstsze z nich to:

* '''a-''' dodany do czasownika oznacza wykonawcę czynności:
** mzara 'być szalonym' -> amzar 'wariat', amzur 'wariatka'

* '''źra-''' (przed samogłoską '''yar-''') oznacza obiekt czynności:
** kala 'dawać' -> źrakal 'dar'
** mala 'jechać konno' -> źramul 'koń'

* '''re-''' oznacza okres w czasie:
** mlava 'padać' -> remliv 'wiosna'
** nast- 'młody' -> renast 'młodość'

* '''sko-''' oznacza narzędzie:
** fara 'ciąć' -> skofor 'nóż'

* '''va-''' (przed samogłoską van-) oznacza miejsce:
** avasp 'król' -> vanavasp 'miejsce króla; pałac'

* '''šu-''' oznacza członka zrzeszenia lub osobę związaną z jakimś miejscem czy przedmiotem:
** braźla 'step' -> šubraźla 'koczownik'

* '''je-''' dodawany do czasowników, wskazuje na skłonności:
** laska 'kochać' -> jelask 'człowiek kochliwy, amant'

* '''pa-''' dodany do czasownika tworzy wariant dokonany:
** fara 'ciąć' -> pafara 'przeciąć', 'ściąć'

Do tworzenia rzeczowników abstrakcyjnych od przymiotników i czasowników służy częściowa reduplikacja (mödek- 'głupi' -> mömödek 'głupota', kvada 'spadać' -> kakvad 'grawitacja'). Rzeczowniki odsłowne tworzy też sufiks '''-ak''', np'''.''' kvidak 'upadek'.

Formy żeńskie od czasowników tworzy sufiks '''-u''':

* avasp 'król' -> avaspu 'królowa'

Do tworzenia przymiotników od rzeczowników tworzy sufiks '''-s''':

*zamya 'niebo' -> zamyas- 'niebiański'

Zdrobnienia tworzy sufiks '''-oc''':

*ñako 'kot' -> ñakovoc 'kotek'

Pogardę wyraża się zamieniając nagłosową zbitkę spółgłoskową na <tt>mź</tt> (od ''mźana'' 'nieszczęście'):

*ženel 'przyjaciel' -> ženel-mźenel

==Zobacz też==
*[[Użytkownik:Paweł_Ciupak/Archiwum/Melziański|Wersja z 2007]]
[[Kategoria:Języki sztuczne a priori]]