Conlang Wiki
(Anulowanie wersji nr 16107 utworzonej przez 83.25.182.164 (dyskusja))
 
(Nie pokazano 26 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
==Cechy charakterystyczne==
 
==Cechy charakterystyczne==
  +
 
Języki hiperborejskie są w większości umiarkowanie fleksyjne (choć zdarzają się i izolacja, i aglutynacja) i lewogłowowe. Występują w nich prefiksy, sufiksy, jak również zjawisko charakterystyczne - ablaut. Dość częsta jest też odmiana czasownika przez rodzaje i ewidencjalność, rzadziej występuje natomiast odmiana przez osoby. Jeśli chodzi o fonologię, często pojawiają się skomplikowane zbitki spółgłoskowe i palatalizacja, rzadkością są zaś spółgłoski zwarto-szczelinowe. Inną ciekawostką jest dwunastkowy system liczbowy.
 
Języki hiperborejskie są w większości umiarkowanie fleksyjne (choć zdarzają się i izolacja, i aglutynacja) i lewogłowowe. Występują w nich prefiksy, sufiksy, jak również zjawisko charakterystyczne - ablaut. Dość częsta jest też odmiana czasownika przez rodzaje i ewidencjalność, rzadziej występuje natomiast odmiana przez osoby. Jeśli chodzi o fonologię, często pojawiają się skomplikowane zbitki spółgłoskowe i palatalizacja, rzadkością są zaś spółgłoski zwarto-szczelinowe. Inną ciekawostką jest dwunastkowy system liczbowy.
   
  +
Nazwa rodziny jest luźną (inspirowaną mitologią grecką) kalką noliczańskiej nazwy ''Galid ayruto čargak'' 'języki dzikiej północy'.
+
Nazwa rodziny jest luźną (inspirowaną mitologią grecką) kalką noliczańskiej nazwy ''Ġaulid airuto čargak'' 'języki dzikiej północy'.
  +
  +
   
 
==Prajęzyk==
 
==Prajęzyk==
  +
  +
 
===Fonologia===
 
===Fonologia===
  +
   
 
{| class=wikitable
 
{| class=wikitable
Linia 38: Linia 45:
 
!
 
!
 
|}
 
|}
  +
   
 
{| class=wikitable
 
{| class=wikitable
Linia 60: Linia 68:
 
!
 
!
 
|}
 
|}
  +
   
 
:Sylaby miały postać (s)C(r, l, y, w)V(r l n)
 
:Sylaby miały postać (s)C(r, l, y, w)V(r l n)
  +
   
 
===Rzeczownik===
 
===Rzeczownik===
  +
   
 
Rzeczownik nie odmieniał się przez przypadki (choć niekiedy rekonstruuje się końcówkę <tt>-ti</tt> dla biernika). Liczbę mnogą tworzył formant <tt>-ya</tt>, a kolektywną <tt>-ru</tt>
 
Rzeczownik nie odmieniał się przez przypadki (choć niekiedy rekonstruuje się końcówkę <tt>-ti</tt> dla biernika). Liczbę mnogą tworzył formant <tt>-ya</tt>, a kolektywną <tt>-ru</tt>
  +
  +
   
 
===Przymiotnik===
 
===Przymiotnik===
   
Przymiotnik odmieniał się przez liczby i rodzaje. Również przysłówek był formą przymiotnika
 
   
 
Przymiotnik odmieniał się przez liczby i rodzaje. Końcówki były najpewniej identyczne z odmianą czasownika przez rodzaje. Również przysłówek był formą przymiotnika. Dodatkowo istniał też stopień wyższy.
:męskoosobowy: -ei, l.mn. -ohi, kolekt. -oru
 
:żywotny: -eu, l.mn. -ohi, kolekt. -oru
 
:nieżywotny: -u, l.mn. -uhi, kolekt. -uru
 
:abstrakcyjny: -a, l.mn. -ahi, kolekt. -aru
 
:przysłówek: -(el)ei
 
   
   
Dodatkowo formant <tt>-na</tt> tworzył stopień wyższy.
 
   
 
===Czasownik===
 
===Czasownik===
   
Czasowniki w prajęzyku składały się z nagłosowej spółgłoski lub grupy spółgłoskowej, wyrażającej znaczenie, i wymiennej samogłoski wyrażającej czas i rodzaj. Wzorzec odmiany (na przykładzie czasowników *''gra'' 'jeść' i *''sta'' 'iść') znajduje się poniżej.
 
   
 
Czasowniki w prajęzyku odmieniały się przez rodzaj (za pomocą ablautu) i czas (za pomocą końcówek). Stosunkowo niewielka liczba możliwych czasowników zmusiła użytkowników prajęzyka do wprowadzenia [http://en.wikipedia.org/wiki/Serial_verb czasowników seryjnych].
Czas przeszły
 
   
:Podmiot męskoosobowy: gra, sta
 
:Podmiot żywotny: greu, steu
 
:Podmiot nieżywotny: gro, sto
 
:Podmiot abstrakcyjny: gre, ste
 
 
Czas nieprzeszły
 
 
:Podmiot męskoosobowy: grî, stî
 
:Podmiot żywotny: grou, stou
 
:Podmiot nieżywotny: grei, stei
 
:Podmiot abstrakcyjny: grai, stai
 
 
Stosunkowo niewielka liczba możliwych czasowników zmusiła użytkowników prajęzyka do wprowadzenia [http://en.wikipedia.org/wiki/Serial_verb czasowników seryjnych], z których rozwinęły się rdzenie dwuelementowe spotykane w niektórych językach potomnych.
 
   
 
Nie jest jasny status ewidencjalności w prajęzyku.
 
Nie jest jasny status ewidencjalności w prajęzyku.
   
===Słownictwo===
 
   
Rekonstruowany leksykon prajęzyka wskazuje wyraźnie na lud koczowniczy, rządzony przez autokratycznych wodzów (*''anthioku''). Charakterystyczne jest że rzeczownik 'koń' (*''yar-moulu'') pochodzi od czasownika 'jeździć' (*''mala''), a nie odwrotnie. Nazwą własną ludu posługującego się prajęzykiem mogło być *''Amelu(ya) zenohi'' 'wielcy, wspaniali jeźdźcy', co dało początek nazwie [[Język mylziański|Mylzianów]].
 
   
 
==Języki potomne==
Pewne wyrazy wskazują na kontakty handlowe z [[języki kusajryckie|Prakusajrytami]]. Należą tu choćby nazy metali: złota (prakusajryckie *''haijam'', prahiperborejskie *''haizama''), miedzi (k. *''akəmūtl'', h. *''kamuthu'') czy brązu (k. *''pirīg'', h. *''prigi'').
 
  +
  +
Przedstawione tu języki hiperborejskie to jedynie cztery najlepiej znane, w rzeczywistości istnieje ich ponad 70. Rodzina hiperborejska dzieli się na pięć gałęzi. Cztery z nich występują w górach Knotu, piąta to gałąź stepowa, do której należą m.in. omówione poniżej mylziański i Ēk-Ōłapu. Pod względem fonetycznym cechuje ją zanik przydechu, uproszczenie nagłosowych pewnych zbitek spółgłoskowych i przejście połączeń w rodzaju /an en/ w samogłoski nosowe.
   
Większość rdzeni miała charakter czasownikowy, a rzeczowniki i przymiotniki były w większości tworami derywacji.
 
   
==Języki potomne==
 
Przedstawione tu języki hiperborejskie to jedynie cztery najlepiej znane, w rzeczywistości istnieje ich ponad 70.
 
   
 
===Ika-Melźañ (mylziański)===
 
===Ika-Melźañ (mylziański)===
  +
   
 
*pt kt > t: *ptagua 'ogień' > *tagua > tagwa > tagva
 
*pt kt > t: *ptagua 'ogień' > *tagua > tagwa > tagva
*ks > s (w nagłosie) > *ksari 'rzeka' > sar-ok 'strumień'
+
*ks > s (w nagłosie) > *ksari 'rzeka' > sar-oc 'strumień'
 
*ph th kh > p t k: *narthi 'powietrze' > narac
 
*ph th kh > p t k: *narthi 'powietrze' > narac
  +
   
 
*Ci > C' (przed samogłoską): *skentia' '7' > skent'a > sk'et'a > šteca
 
*Ci > C' (przed samogłoską): *skentia' '7' > skent'a > sk'et'a > šteca
Linia 124: Linia 116:
 
*i u > e o (w sylabach parzystych licząc od końca; w nieparzystych zanikają; /i/ pozostawia po sobie palatalizację, oprócz pozycji przed spółgłoską przedniojęzykową): prothi 'kumys' > proc
 
*i u > e o (w sylabach parzystych licząc od końca; w nieparzystych zanikają; /i/ pozostawia po sobie palatalizację, oprócz pozycji przed spółgłoską przedniojęzykową): prothi 'kumys' > proc
 
*î > e : *khaitînu 'kot' > käten 'kocię'
 
*î > e : *khaitînu 'kot' > käten 'kocię'
  +
   
 
*ai > ä (akcentowane) ; e (nieakcentowane): *tumail- > tmäl- 'czarny'
 
*ai > ä (akcentowane) ; e (nieakcentowane): *tumail- > tmäl- 'czarny'
Linia 133: Linia 126:
 
*ou > u: *zouriŋa 'jezioro' > zurma
 
*ou > u: *zouriŋa 'jezioro' > zurma
 
*eu > 'ü: *seun(u)-kasaku 'spadanie liści' > śunkasak 'jesień'
 
*eu > 'ü: *seun(u)-kasaku 'spadanie liści' > śunkasak 'jesień'
  +
   
 
*an en in on un în > a e i u u e : *blanku 'pustka' > blak 'noc'; *dento 'ramię' > jeto; *tinkro 'pająk' > cikro; *diompha 'strumień' > jupa; *rumpla 'dziura' > šu-rupla 'górnik'; *drîns- > dres- 'słaby'
 
*an en in on un în > a e i u u e : *blanku 'pustka' > blak 'noc'; *dento 'ramię' > jeto; *tinkro 'pająk' > cikro; *diompha 'strumień' > jupa; *rumpla 'dziura' > šu-rupla 'górnik'; *drîns- > dres- 'słaby'
  +
   
 
*TarT TerT TorT TalT TelT TolT > TraT TreT TroT TlaT TleT TloT: kharma 'bajka' > krama ; derlo 'pazur' > drelo ; storp- 'radosny' > strop- 'pijany'
 
*TarT TerT TorT TalT TelT TolT > TraT TreT TroT TlaT TleT TloT: kharma 'bajka' > krama ; derlo 'pazur' > drelo ; storp- 'radosny' > strop- 'pijany'
 
*TirT TurT TilT TulT > TreT TroT TleT TloT: milhî 'jeżyna' > mleve , dulgam- 'słodki' > dlogam-
 
*TirT TurT TilT TulT > TreT TroT TleT TloT: milhî 'jeżyna' > mleve , dulgam- 'słodki' > dlogam-
*po /n l r/ i zbitkach kończących się na /w/ pojawia się pełnogłos: *nargi 'wilk' > naraž
+
*po /n l r/ i zbitkach kończących się na /w/ nie ma przestawki: *nargi 'wilk' > narž
  +
   
 
*'e 'ü > 'a 'u (przed twardą) : *skleuthu 'piasek' > *skľüt > skľut 'ziemia'
 
*'e 'ü > 'a 'u (przed twardą) : *skleuthu 'piasek' > *skľüt > skľut 'ziemia'
  +
   
 
*t' d' s' z' n' l' > c j ś ź ñ ľ: *noisue 'oko' > nöśve
 
*t' d' s' z' n' l' > c j ś ź ñ ľ: *noisue 'oko' > nöśve
Linia 156: Linia 153:
 
*w > v (gdzie indziej): *glowo '11' > glovo
 
*w > v (gdzie indziej): *glowo '11' > glovo
 
*yl- yr- > źl źr: *yarmoulu 'koń' > *yramul > źramul
 
*yl- yr- > źl źr: *yarmoulu 'koń' > *yramul > źramul
  +
   
 
====Fonologia końcowa====
 
====Fonologia końcowa====
  +
   
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+'''Spółgłoski'''
 
|+'''Spółgłoski'''
  +
 
!Miejsce<br />artykulacji
 
!Miejsce<br />artykulacji
 
!zwarte
 
!zwarte
Linia 203: Linia 203:
 
!
 
!
 
|}
 
|}
  +
   
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+'''Samogłoski'''
 
|+'''Samogłoski'''
  +
 
!Szereg
 
!Szereg
 
!neutralny
 
!neutralny
Linia 227: Linia 229:
 
|}
 
|}
   
===Ai-Zabuoth===
 
   
 
===Ai-Zabuoţ===
*sp st sk > f th sh: *splautu 'pępek' > flaud; *goste 'wątroba' > goth 'żołądek' ; *skagai 'robak' > shagai
 
  +
*ph th kh > f th x: *phetulo 'gruszka' > fetul *khaitînu 'kot' > *xaitîn > *haitîn
 
  +
 
*sp st sk > f ţ ş: *splautu 'pępek' > flaud; *goste 'wątroba' > goţ 'żołądek' ; *skagai 'robak' > şagai
 
*ph th kh > f ţ h: *phetulo 'gruszka' > fedul; *khaitînu 'kot' > haidîn
  +
  +
 
*samogłoski w wygłosie > 0: *huara 'ciąć' > şo-huar 'miecz'
 
*p t k > b d g (po samogłosce) : *beraki 'źrebię' > berag 'nastolatek'
   
*samogłoski w wygłosie > 0: *huara 'ciąć' > sho-huar 'miecz'
 
*p t k > b d g (w wygłosie) : *beraki 'źrebię' > berag 'nastolatek'
 
   
*yî > yi (w nagłosie): Yîphrotha 'nazwa rzeki (myl. Yeprota) > Yifnoth
+
*yî > yi (w nagłosie): Yîphrothe 'nazwa rzeki (myl. Yeproce) > Yifnoţ
 
*yî, îy > i: *bayîke 'młot' > baïg
 
*yî, îy > i: *bayîke 'młot' > baïg
 
*wî, îw > u: *rîwakha 'wiatr' > ruah 'dusza'
 
*wî, îw > u: *rîwakha 'wiatr' > ruah 'dusza'
 
*ye > yi (w sylabach zamkniętych): *yekî '1' > yig
 
*ye > yi (w sylabach zamkniętych): *yekî '1' > yig
*eu > î: *skleuthu 'piasek' > shlîth 'pył'
+
*eu > î: *skleuthu 'piasek' > şlîţ 'pył'
 
*ei ey > i: *kueidi- 'zielony' > kuïdi (niekiedy ei > ai: *phrei '12' > fnai)
 
*ei ey > i: *kueidi- 'zielony' > kuïdi (niekiedy ei > ai: *phrei '12' > fnai)
*ou ow > u: *zouriŋa 'jezioro' > zuring 'morze' (niekiedy ou > au: *klou '3' > klau)
+
*ou ow > u: *zouriŋa 'jezioro' > zuriŋ 'morze' (niekiedy ou > au: *klou '3' > klau)
*ai au oi > ae ao oe (przed wygłosowym /l r m n ŋ/): *kelaino 'fragment' > kelaen; roiŋo 'kość' > roeng
+
*ai au oi > ae ao oe (przed wygłosowym /l r m n ŋ/): *kelaino 'fragment' > kelaen; roiŋo 'kość' > roeŋ
 
*er ir > ei i (w wygłosie sylaby): derlo 'pazur' > deïl
 
*er ir > ei i (w wygłosie sylaby): derlo 'pazur' > deïl
   
  +
*w > 0: *wisko '8' > ish
+
*w > 0: *wisko '8' >
 
*y > 0 (między samogłoskami): *bayali 'tyłek' > baal
 
*y > 0 (między samogłoskami): *bayali 'tyłek' > baal
 
*z > 0 (przed spółgłoską i w wygłosie) : *mazd- 'mądry' > mad
 
*z > 0 (przed spółgłoską i w wygłosie) : *mazd- 'mądry' > mad
*h > 0 (przed spółgłoską i w wygłosie): *moilaha 'błoto' > *moilah > moila 'bagno'
+
*h > 0 (przed spółgłoską i w wygłosie): *moilaha 'błoto' > *moilah > moila 'bagno'. Zmiana ta nie dotyczy /h/ pochodzącego z *kh
  +
*ŋ > g (w nagłosie i po spółgłosce); ng (gdzie indziej)<ref>zmiana czysto fonetyczna</ref>: : *ŋelhati 'namiot' > gelhad; roiŋo 'kość' > roeng
 
  +
 
*ŋ > n (przed /h/): *wiŋkhu 'siostra' > *iŋh > inh
 
*pt kt > : *ptagua 'ogień' > fţagu 'pożar'; *ktanida 'potwór' > kţanid 'okrutny'
  +
  +
 
*mp nt ŋk > pp tt kk: *zonkari 'światło księżyca' > zokkar 'blask'; *skentia '7' > şetti
 
*mb nd ŋg > mm nn : *zinde 'lilia' > zin, *ambasu > ammas 'tchórz'
 
*pr br fr mr kr gr > pn bn fn mn kn gn: *prothi 'kumys' > pnoţ 'piwo'; *brazira 'step' > bnazi 'pustynia'; *grabue 'żmija' > gnabu
  +
*pełnogłos w wygłosie (po zaniku samogłosek): *nargi 'wilk' > kî-narag 'wilkołak'
   
*x > k (po /ŋ/): *wiŋkhu 'siostra' > *inx > ink
 
*x > h (gdzie indziej): *rîwakha 'wiatr' > *ruax > ruah 'duch'
 
*pt kt > fth kth: *ptagua 'ogień' > fthagu 'pożar'; *ktanida 'potwór' > kthanid
 
   
 
*W wygłosie często dodaje się końcówkę -(o)ţ nieznanego pochodzenia, zwłaszcza w wyrazach jednosylabowych, np. *hezu 'usta' daje zabuothskie hezuţ zamiast oczekiwanego **he.
*mp nt ŋk > p t k: *zonkari 'światło księżyca' > zokar 'blask'; *skentia '7' > sheti
 
*mb nd ŋg > m n ng: *zinde 'lilia' > zin, *ambasu > ammas 'tchórz'
 
*pr br fr mr kr gr > pn bn fn mn kn gn: *prothi 'kumys' > pnoth 'piwo'; *brazira 'step' > bnazi 'pustynia'; *grabue 'żmija' > gnabu
 
   
*W wygłosie często dodaje się końcówkę -(o)th nieznanego pochodzenia, zwłaszcza w wyrazach jednosylabowych, np. *hezu 'usta' daje zabuothskie hezuth zamiast **he.
 
   
 
====Fonologia końcowa====
 
====Fonologia końcowa====
  +
   
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+'''Spółgłoski'''
 
|+'''Spółgłoski'''
  +
 
!Miejsce<br />artykulacji
 
!Miejsce<br />artykulacji
 
!zwarte
 
!zwarte
Linia 281: Linia 293:
 
!Zębowe
 
!Zębowe
 
|{{IPA|t d}}
 
|{{IPA|t d}}
|{{IPA|θ}}<br /><tt>th</tt>
+
|{{IPA|θ}}<br /><tt>ţ</tt>
 
|{{IPA|n}}
 
|{{IPA|n}}
 
!
 
!
Linia 295: Linia 307:
 
!Zadziąsłowe
 
!Zadziąsłowe
 
!
 
!
|{{IPA|ʃ}}<br /><tt>sh</tt>
+
|{{IPA|ɧ}}<br /><tt>ş</tt>
 
!
 
!
 
!
 
!
Linia 302: Linia 314:
 
!Welarne
 
!Welarne
 
|{{IPA|k g}}
 
|{{IPA|k g}}
|{{IPA|h~x~ç}}<br /><tt>h</tt>
+
|{{IPA|x~h}}<br /><tt>h</tt>
|{{IPA|ŋ}}<br /><tt>ng</tt>
+
|{{IPA|ŋ}}
 
!
 
!
 
!
 
!
 
|}
 
|}
  +
   
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+'''Samogłoski'''
 
|+'''Samogłoski'''
  +
 
!
 
!
 
!przednie
 
!przednie
Linia 330: Linia 344:
 
!
 
!
 
|}
 
|}
  +
   
 
===Ēk-Ōłapu===
 
===Ēk-Ōłapu===
  +
   
 
Jest to język wyjątkowy wśród hiperborejskich, gdyż dopuszcza jedynie sylaby typu CV. Inne osobliwości to dziesiątkowy system liczbowy i odmiana czasownika przez osoby. Są one zapewne skutkami oddziaływania jakiegoś substratu.
 
Jest to język wyjątkowy wśród hiperborejskich, gdyż dopuszcza jedynie sylaby typu CV. Inne osobliwości to dziesiątkowy system liczbowy i odmiana czasownika przez osoby. Są one zapewne skutkami oddziaływania jakiegoś substratu.
   
  +
*tr thr dr > č čh j: thra '2' > čha
 
  +
*r > l: *ropta 'łuk' > lapata
 
 
*tr thr dr > č č j: thra '2' > ča
 
*r > l: *ropta 'łuk' > lata
 
*pl phl bl ml > pw phw bw mw: *mleinaraku 'magia' > mwēnāgu; *brazira 'step' > bwasila 'łąka'
 
*pl phl bl ml > pw phw bw mw: *mleinaraku 'magia' > mwēnāgu; *brazira 'step' > bwasila 'łąka'
 
*kl khl gl ŋl > kw khw gw ŋw: *grabue 'żmija' > gwabō 'smok'
 
*kl khl gl ŋl > kw khw gw ŋw: *grabue 'żmija' > gwabō 'smok'
 
*sl, hl > ł: *slut- 'łatwy' > łut- 'lekki', *hlanitu 'płaszcz' > łanitu 'burka'
 
*sl, hl > ł: *slut- 'łatwy' > łut- 'lekki', *hlanitu 'płaszcz' > łanitu 'burka'
 
*s > sa (w nagłosie przed spółgłoską): *skagai 'robak' > sakagē
 
*s > sa (w nagłosie przed spółgłoską): *skagai 'robak' > sakagē
*pt kt ks> pat kat: *ropta 'łuk' > lapata, *dinksu 'dzik' > dękasu
+
*pt kt ks> t s: *ropta 'łuk' > lata, *dinksu 'dzik' > dęsu
 
*e o > a: *goste 'wątroba' > gāta
 
*e o > a: *goste 'wątroba' > gāta
*Vr Vl Vs > V: *narthi 'powietrze' > nāthi
+
*Vr Vl Vs > V: *narthi 'powietrze' > nāti
 
*ai ia > ē: *tumail- > tumēl- 'czarny'; *skentia' '7' > sakatē
 
*ai ia > ē: *tumail- > tumēl- 'czarny'; *skentia' '7' > sakatē
 
*au ua > ō: *seunu 'liść' > *saunu > sōnu; *huara 'ciąć' > hōla
 
*au ua > ō: *seunu 'liść' > *saunu > sōnu; *huara 'ciąć' > hōla
Linia 356: Linia 374:
 
*z > s (gdzie indziej): *hezu 'usta' > hasu
 
*z > s (gdzie indziej): *hezu 'usta' > hasu
 
*w > v: *wisko '8' > vīko
 
*w > v: *wisko '8' > vīko
  +
   
 
====Fonologia końcowa====
 
====Fonologia końcowa====
  +
   
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+'''Spółgłoski'''
 
|+'''Spółgłoski'''
  +
 
!colspan=2|Miejsce<br />artykulacji
 
!colspan=2|Miejsce<br />artykulacji
 
!zwarte
 
!zwarte
Linia 370: Linia 391:
 
!rowspan=2|Wargowe
 
!rowspan=2|Wargowe
 
!zwykłe
 
!zwykłe
|{{IPA|p b}}<br /><tt>ph p b</tt>
+
|{{IPA|p b}}<br /><tt>p b</tt>
 
!
 
!
 
|{{IPA|m}}
 
|{{IPA|m}}
Linia 377: Linia 398:
 
|-
 
|-
 
!labial.
 
!labial.
|{{IPA|pʷ pʷʼ bʷ}}<br /><tt>phw pw bw</tt>
+
|{{IPA|pʷ bʷ}}<br /><tt>pw bw</tt>
 
!
 
!
 
|{{IPA|mʷ}}<br /><tt>mw</tt>
 
|{{IPA|mʷ}}<br /><tt>mw</tt>
Linia 384: Linia 405:
 
|-
 
|-
 
!colspan=2|Dziąsłowe
 
!colspan=2|Dziąsłowe
|{{IPA|t d}}<br /><tt>th t d</tt>
+
|{{IPA|t d}}<br /><tt>t d</tt>
 
|{{IPA|s ɬ}}<br /><tt>s ł</tt>
 
|{{IPA|s ɬ}}<br /><tt>s ł</tt>
 
|{{IPA|n}}
 
|{{IPA|n}}
Linia 391: Linia 412:
 
|-
 
|-
 
!colspan=2|Zadziąsłowe
 
!colspan=2|Zadziąsłowe
|{{IPA|ʧ ʧʼ ʤ}}<br /><tt>čh č j</tt>
+
|{{IPA|ʧ ʤ}}<br /><tt>č j</tt>
 
|{{IPA|ʃ}}<br /><tt>š</tt>
 
|{{IPA|ʃ}}<br /><tt>š</tt>
 
!
 
!
Linia 399: Linia 420:
 
!rowspan=2|Welarne
 
!rowspan=2|Welarne
 
!zwykłe
 
!zwykłe
|{{IPA|k g}}<br /><tt>kh k g</tt>
+
|{{IPA|k g}}<br /><tt>k g</tt>
 
!
 
!
 
|{{IPA|ŋ}}
 
|{{IPA|ŋ}}
Linia 406: Linia 427:
 
|-
 
|-
 
!labial.
 
!labial.
|{{IPA|kʷ kʷʼ gʷ}}<br /><tt>khw kw gw</tt>
+
|{{IPA|kʷ gʷ}}<br /><tt>kw gw</tt>
 
!
 
!
 
|{{IPA|ŋʷ}}<br /><tt>ŋw</tt>
 
|{{IPA|ŋʷ}}<br /><tt>ŋw</tt>
Linia 419: Linia 440:
 
!
 
!
 
|}
 
|}
  +
   
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+'''Samogłoski'''
 
|+'''Samogłoski'''
  +
 
!
 
!
 
!przednie
 
!przednie
Linia 443: Linia 466:
 
|}
 
|}
   
===Êgh-Unthere===
 
   
  +
===Êġa-Uţere===
*sp st sk > f th x: *splautu 'pępek' > flôto; *goste 'wątroba' > gothe 'żołądek' ; *skagai 'robak' > xaghê
 
  +
*ph th kh > v dh gh: *phetulo 'gruszka' > vetulo; *khaitînu 'kot' > *ghêtîno
 
  +
*pt kt > ft kht: *ptagua 'ogień' > ftawa
 
 
*sp st sk > f ţ x: *splautu 'pępek' > fyôto; *goste 'wątroba' > goţe 'żołądek' ; *skagai 'robak' > xaġê
*ks > sh: *dinksu 'dzik' > dinshu 'grubas'
 
 
*ph th kh > v đ ġ: *phetulo 'gruszka' > vetulo; *khaitînu 'kot' > *ġêtîno
*b d g > v dh gh (między samogłoskami)
 
*ai au > ê ô: *khaitînu 'kot' > *ghêtîno; *îrau 'gwiazda' > îrô
+
*pt kt > ft xt: *ptagua 'ogień' > ftawa
 
*ks > sk: *dinksu 'dzik' > dinsko 'grubas'
*ei oi eu ou > i u: *gleitu 'dziewczyna' > glito 'córka'; *seunu 'liść' > suno
 
  +
*h > 0: *glîhu 'szyja' > gyîo > gyo 'gardło'
 
*b d g > v đ ġ (między samogłoskami)
  +
*ai au > ê ô: *khaitînu 'kot' > *ġêtîno; *îrau 'gwiazda' > îrô
 
*ei oi eu ou > i u: *gleitu 'dziewczyna' > gyito > gyeto 'córka'; *seunu 'liść' > suno
 
*ie uo > i u: *kiedu 'kwiat' > kido; *phuoli 'czas' > vule
 
*ie uo > i u: *kiedu 'kwiat' > kido; *phuoli 'czas' > vule
*i u (w wygłosie) > e o: *narthi 'powietrze' > narte > ńaťe
+
*i u (w wygłosie) > e o: *narthi 'powietrze' > narđe
 
*i u (przed samogłoską) > y w: *zaria 'nos' > darya 'twarz'
 
*i u (przed samogłoską) > y w: *zaria 'nos' > darya 'twarz'
 
*ŋ > n: *roiŋo 'kość' > rino
 
*ŋ > n: *roiŋo 'kość' > rino
*mp nt ŋk > pp tt kk: *zonkari 'światło księżyca' > dokkare; *skentia '7' > *xettya > xetťa
+
*mb nd ŋg > m n n: *zinde 'lilia' > dine, *ambasu > amaso 'tchórz'
 
*pr br fr mr kr gr > pn bn fn mn kn gn: *prothi 'kumys' > pnođe 'piwo' > pînođe; *brazira 'step' > bnaz(er)a > bînaza 'pustynia'; *grabue 'żmija' > gnavwe > gînavwe
*mb nd ŋg > mm nn nn: *zinde 'lilia' > dinne, *ambasu > ammaso 'tchórz'
 
  +
*między obstruentem a nosówką następuje wstawienie <tt>î</tt> w celu rozbicia zbitki: *sŋildu > sînildo 'łoś'
*pr br fr mr kr gr > pn bn fn mn kn gn: *prothi 'kumys' > pnodhe 'piwo'; *brazira 'step' > bnazera 'pustynia'; *grabue 'żmija' > gnavwe
 
  +
*l > y (po obstruencie): *rumpla 'dziura' > rupya 'nora'
*rt rd rs rz rl rn > tt dd ss zz ll nn > ť ď ś ź ľ ń: *narthi 'powietrze' > *narte > ńaťe, *derlo 'pazur' > * ďeľo
 
*lt ld ls lz ln > tt dd ss zz nn > ť ď ś ź ń: * gold- 'mądry' > goď-
+
*tr thr dr > ty hy dy: *thra '2' > hya
 
*synkopa: *yalam- 'możliwy' > yalm-
 
*synkopa: *yalam- 'możliwy' > yalm-
  +
*Harmonia palatalna: gdy w yrazie powstała jedna spółgłoska miękka, wszystkie /t d s z n l/ ulegają palatalizacji
 
  +
 
====Fonologia końcowa====
 
====Fonologia końcowa====
  +
  +
  +
   
   
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+'''Spółgłoski'''
 
|+'''Spółgłoski'''
  +
 
!Miejsce<br />artykulacji
 
!Miejsce<br />artykulacji
 
!zwarte
 
!zwarte
Linia 484: Linia 515:
 
!Zębowe
 
!Zębowe
 
|{{IPA|t d}}
 
|{{IPA|t d}}
|{{IPA|θ ð}}<br /><tt>th dh</tt>
+
|{{IPA|θ ð}}<br /><tt>ţđ</tt>
 
|{{IPA|n}}
 
|{{IPA|n}}
 
!
 
!
Linia 497: Linia 528:
 
|-
 
|-
 
!Dziąsłowe miękkie
 
!Dziąsłowe miękkie
|{{IPA|tʲ ~ tsʲ dʲ ~ dzʲ}}<br /><tt>ť ď</tt>
+
|{{IPA|tsʲ dzʲ}}<br /><tt>ty dy</tt>
|{{IPA|sʲ zʲ}}<br /><tt>ś ź</tt>
 
|{{IPA|}}<br /><tt>ń</tt>
 
|{{IPA|}}<br /><tt>ľ</tt>
 
|{{IPA|j}}<br /><tt>y</tt>
 
|-
 
!Środkowojęzykowe
 
 
!
 
!
|{{IPA|ɧ}}<br /><tt>sh</tt>
 
 
!
 
!
 
!
 
!
 
!
 
!
 
|-
 
!Środkowojęzykowe
 
!
 
|{{IPA|ç}}<br /><tt>hy</tt>
 
|{{IPA|ɲ}}<br /><tt>ny</tt>
 
|{{IPA|ʎ}}<br /><tt>ly</tt>
 
|{{IPA|j}}<br /><tt>y</tt>
 
|-
 
|-
 
!Welarne
 
!Welarne
 
|{{IPA|k g}}
 
|{{IPA|k g}}
|{{IPA|x ɣ}}<br /><tt>x gh</tt>
+
|{{IPA|x ɣ}}<br /><tt>x ġ</tt>
!
 
!
 
!
 
|-
 
!Krtaniowe
 
!
 
|{{IPA|h}}
 
 
!
 
!
 
!
 
!
 
!
 
!
 
|}
 
|}
  +
   
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+'''Samogłoski'''
 
|+'''Samogłoski'''
  +
 
!
 
!
 
!przednie
 
!przednie
Linia 547: Linia 573:
 
!
 
!
 
|}
 
|}
  +
   
 
==Porównanie - liczby==
 
==Porównanie - liczby==
  +
   
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
Linia 554: Linia 582:
 
!Prahiperborejski
 
!Prahiperborejski
 
!Mylziański
 
!Mylziański
!Ai-Zabuoth
+
!Ai-Zabuoţ
 
!Ēk-Orapu
 
!Ēk-Orapu
  +
!Êġa-Unţere
!Êgh-Unthere
 
 
|-
 
|-
 
!1
 
!1
Linia 568: Linia 596:
 
|thra
 
|thra
 
|tra
 
|tra
  +
|ţra
|thra
 
  +
|ča
|čha
 
  +
|hya
|dhra
 
 
|-
 
|-
 
!3
 
!3
Linia 577: Linia 605:
 
|klau
 
|klau
 
|kwō
 
|kwō
|klu
+
|kyu
 
|-
 
|-
 
!4
 
!4
 
|skopu
 
|skopu
 
|skop
 
|skop
  +
|şob
|shob
 
 
|sakapu
 
|sakapu
 
|xopo
 
|xopo
Linia 596: Linia 624:
 
|spîthu
 
|spîthu
 
|spet
 
|spet
  +
|fîţ
|fîth
 
 
|sapu
 
|sapu
  +
|fîđo
|fîdho
 
 
|-
 
|-
 
!7
 
!7
 
|skentia
 
|skentia
 
|šteca
 
|šteca
  +
|şetti
|sheti
 
 
|saka
 
|saka
  +
|xentya
|xeťťa
 
 
|-
 
|-
 
!8
 
!8
 
|wisko
 
|wisko
 
|fsko
 
|fsko
|ish
+
|
 
|vīka
 
|vīka
 
|wixo
 
|wixo
Linia 624: Linia 652:
 
|neitho
 
|neitho
 
|ñito
 
|ñito
  +
|niţ
|nith
 
  +
|pwē
|phwē
 
  +
|niđo
|nidho
 
 
|-
 
|-
 
!11
 
!11
Linia 632: Linia 660:
 
|glovo
 
|glovo
 
|glu
 
|glu
  +
|pwēya
|phwēya
 
  +
|gyawo
|glo
 
 
|-
 
|-
 
!12
 
!12
Linia 639: Linia 667:
 
|priy
 
|priy
 
|fnai
 
|fnai
  +
|pwēčha
|phwēčha
 
  +
|vîni
|vni
 
 
|}
 
|}
  +
   
 
<references/>
 
<references/>

Aktualna wersja na dzień 17:21, 13 sie 2011

Cechy charakterystyczne[]

Języki hiperborejskie są w większości umiarkowanie fleksyjne (choć zdarzają się i izolacja, i aglutynacja) i lewogłowowe. Występują w nich prefiksy, sufiksy, jak również zjawisko charakterystyczne - ablaut. Dość częsta jest też odmiana czasownika przez rodzaje i ewidencjalność, rzadziej występuje natomiast odmiana przez osoby. Jeśli chodzi o fonologię, często pojawiają się skomplikowane zbitki spółgłoskowe i palatalizacja, rzadkością są zaś spółgłoski zwarto-szczelinowe. Inną ciekawostką jest dwunastkowy system liczbowy.


Nazwa rodziny jest luźną (inspirowaną mitologią grecką) kalką noliczańskiej nazwy Ġaulid airuto čargak 'języki dzikiej północy'.


Prajęzyk[]

Fonologia[]

Spółgłoski Zwarte Szcz. Nosowe Półotwarte
Wargowe p b m w
Dziąsłowe t d s z n l r
Tylnojęzykowe k g ŋ j
y
Krtaniowe h


Samogłoski i dyftongi Prz. Cent. Tyl.
przymknięte i ɨ
î
u ui
średnie e ei eu o oi ou
otwarte a ai au


Sylaby miały postać (s)C(r, l, y, w)V(r l n)


Rzeczownik[]

Rzeczownik nie odmieniał się przez przypadki (choć niekiedy rekonstruuje się końcówkę -ti dla biernika). Liczbę mnogą tworzył formant -ya, a kolektywną -ru


Przymiotnik[]

Przymiotnik odmieniał się przez liczby i rodzaje. Końcówki były najpewniej identyczne z odmianą czasownika przez rodzaje. Również przysłówek był formą przymiotnika. Dodatkowo istniał też stopień wyższy.


Czasownik[]

Czasowniki w prajęzyku odmieniały się przez rodzaj (za pomocą ablautu) i czas (za pomocą końcówek). Stosunkowo niewielka liczba możliwych czasowników zmusiła użytkowników prajęzyka do wprowadzenia czasowników seryjnych.


Nie jest jasny status ewidencjalności w prajęzyku.


Języki potomne[]

Przedstawione tu języki hiperborejskie to jedynie cztery najlepiej znane, w rzeczywistości istnieje ich ponad 70. Rodzina hiperborejska dzieli się na pięć gałęzi. Cztery z nich występują w górach Knotu, piąta to gałąź stepowa, do której należą m.in. omówione poniżej mylziański i Ēk-Ōłapu. Pod względem fonetycznym cechuje ją zanik przydechu, uproszczenie nagłosowych pewnych zbitek spółgłoskowych i przejście połączeń w rodzaju /an en/ w samogłoski nosowe.


Ika-Melźañ (mylziański)[]

  • pt kt > t: *ptagua 'ogień' > *tagua > tagwa > tagva
  • ks > s (w nagłosie) > *ksari 'rzeka' > sar-oc 'strumień'
  • ph th kh > p t k: *narthi 'powietrze' > narac


  • Ci > C' (przed samogłoską): *skentia' '7' > skent'a > sk'et'a > šteca
  • u > w (przed samogłoską): *huara 'ciąć' > *hwara > fara
  • e > 'e se 'aby' > śe
  • i u > e o (w sylabach parzystych licząc od końca; w nieparzystych zanikają; /i/ pozostawia po sobie palatalizację, oprócz pozycji przed spółgłoską przedniojęzykową): prothi 'kumys' > proc
  • î > e : *khaitînu 'kot' > käten 'kocię'


  • ai > ä (akcentowane) ; e (nieakcentowane): *tumail- > tmäl- 'czarny'
  • oi > ö (akcentowane) ; ü (nieakcentowane): *doila 'woda' > dölä
  • ei > 'i: mleinar- 'magiczny' > mľinar 'dziw'
  • ui > i: *guirî 'głowa' > gire
  • ui > ü (po spółgłosce przedniojęzykowej) > luiter 'biały' > lücer-
  • au > o: *splautu 'pępek' > splot 'brzuch'
  • ou > u: *zouriŋa 'jezioro' > zurma
  • eu > 'ü: *seun(u)-kasaku 'spadanie liści' > śunkasak 'jesień'


  • an en in on un în > a e i u u e : *blanku 'pustka' > blak 'noc'; *dento 'ramię' > jeto; *tinkro 'pająk' > cikro; *diompha 'strumień' > jupa; *rumpla 'dziura' > šu-rupla 'górnik'; *drîns- > dres- 'słaby'


  • TarT TerT TorT TalT TelT TolT > TraT TreT TroT TlaT TleT TloT: kharma 'bajka' > krama ; derlo 'pazur' > drelo ; storp- 'radosny' > strop- 'pijany'
  • TirT TurT TilT TulT > TreT TroT TleT TloT: milhî 'jeżyna' > mleve , dulgam- 'słodki' > dlogam-
  • po /n l r/ i zbitkach kończących się na /w/ nie ma przestawki: *nargi 'wilk' > narž


  • 'e 'ü > 'a 'u (przed twardą) : *skleuthu 'piasek' > *skľüt > skľut 'ziemia'


  • t' d' s' z' n' l' > c j ś ź ñ ľ: *noisue 'oko' > nöśve
  • r' > r: *zaria 'nos' > *zar'a > zara
  • p' b' w' m' > p b v m (przed /e i ü/ lub spółgłoską): *phetulo 'gruszka' > p'etlo > petlo
  • p' b' w' m' > py by vy my (przed pozostałymi samogłoskami) > beraki 'źrebię' > byaraš
  • k' g' > š ž: *kueidi- 'zielony' > švij-
  • ŋ' > ñ : *ŋelhati 'namiot' > ñelvac
  • ŋ > m: *roiŋo 'kość' > römö
  • h' > y : *hezu 'usta' > *h'ez > h'az > yaz
  • st' sk' > śt št: *goste 'wątroba' > gośte
  • pw, hw > f: *phuoli 'czas' > foľ 'rok'
  • h > v : *glîhu 'szyja' > glev
  • w > f (przed bezdźwięczną): *wisko '8' > *v'sko > fsko
  • w > v (gdzie indziej): *glowo '11' > glovo
  • yl- yr- > źl źr: *yarmoulu 'koń' > *yramul > źramul


Fonologia końcowa[]

Spółgłoski
Miejsce
artykulacji
zwarte szczel. nosowe boczne pół-
otw.
Wargowe p b f v m
Dziąsłowe t d s z n l ~ ɫ
l
Miękkie c ɟ
c j
ɕ ʑ
ś ź
ɲ
ñ
ʎ
ľ
j
y
Szczytowe ʂ ʐ
š ž
ɻ
r
Welarne k g


Samogłoski
Szereg neutralny przedni tylny
Przymknięte i y
ü
u
Średnie e ø
ö
o
Otwarte æ
ä
a


Ai-Zabuoţ[]

  • sp st sk > f ţ ş: *splautu 'pępek' > flaud; *goste 'wątroba' > goţ 'żołądek' ; *skagai 'robak' > şagai
  • ph th kh > f ţ h: *phetulo 'gruszka' > fedul; *khaitînu 'kot' > haidîn


  • samogłoski w wygłosie > 0: *huara 'ciąć' > şo-huar 'miecz'
  • p t k > b d g (po samogłosce) : *beraki 'źrebię' > berag 'nastolatek'


  • yî > yi (w nagłosie): Yîphrothe 'nazwa rzeki (myl. Yeproce) > Yifnoţ
  • yî, îy > i: *bayîke 'młot' > baïg
  • wî, îw > u: *rîwakha 'wiatr' > ruah 'dusza'
  • ye > yi (w sylabach zamkniętych): *yekî '1' > yig
  • eu > î: *skleuthu 'piasek' > şlîţ 'pył'
  • ei ey > i: *kueidi- 'zielony' > kuïdi (niekiedy ei > ai: *phrei '12' > fnai)
  • ou ow > u: *zouriŋa 'jezioro' > zuriŋ 'morze' (niekiedy ou > au: *klou '3' > klau)
  • ai au oi > ae ao oe (przed wygłosowym /l r m n ŋ/): *kelaino 'fragment' > kelaen; roiŋo 'kość' > roeŋ
  • er ir > ei i (w wygłosie sylaby): derlo 'pazur' > deïl


  • w > 0: *wisko '8' > iş
  • y > 0 (między samogłoskami): *bayali 'tyłek' > baal
  • z > 0 (przed spółgłoską i w wygłosie) : *mazd- 'mądry' > mad
  • h > 0 (przed spółgłoską i w wygłosie): *moilaha 'błoto' > *moilah > moila 'bagno'. Zmiana ta nie dotyczy /h/ pochodzącego z *kh


  • ŋ > n (przed /h/): *wiŋkhu 'siostra' > *iŋh > inh
  • pt kt > fţ kţ: *ptagua 'ogień' > fţagu 'pożar'; *ktanida 'potwór' > kţanid 'okrutny'


  • mp nt ŋk > pp tt kk: *zonkari 'światło księżyca' > zokkar 'blask'; *skentia '7' > şetti
  • mb nd ŋg > mm nn nŋ: *zinde 'lilia' > zin, *ambasu > ammas 'tchórz'
  • pr br fr mr kr gr > pn bn fn mn kn gn: *prothi 'kumys' > pnoţ 'piwo'; *brazira 'step' > bnazi 'pustynia'; *grabue 'żmija' > gnabu
  • pełnogłos w wygłosie (po zaniku samogłosek): *nargi 'wilk' > kî-narag 'wilkołak'


  • W wygłosie często dodaje się końcówkę -(o)ţ nieznanego pochodzenia, zwłaszcza w wyrazach jednosylabowych, np. *hezu 'usta' daje zabuothskie hezuţ zamiast oczekiwanego **he.


Fonologia końcowa[]

Spółgłoski
Miejsce
artykulacji
zwarte szczel. nosowe boczne pół-
otw.
Wargowe p b f m
Zębowe t d θ
ţ
n
Dziąsłowe s z l r~ɹ
l r
Zadziąsłowe ɧ
ş
j
y
Welarne k g x~h
h
ŋ


Samogłoski
przednie centralne tylne
Przymknięte i ɨ
î
u
Średnie e o
Otwarte a


Ēk-Ōłapu[]

Jest to język wyjątkowy wśród hiperborejskich, gdyż dopuszcza jedynie sylaby typu CV. Inne osobliwości to dziesiątkowy system liczbowy i odmiana czasownika przez osoby. Są one zapewne skutkami oddziaływania jakiegoś substratu.


  • tr thr dr > č č j: thra '2' > ča
  • r > l: *ropta 'łuk' > lata
  • pl phl bl ml > pw phw bw mw: *mleinaraku 'magia' > mwēnāgu; *brazira 'step' > bwasila 'łąka'
  • kl khl gl ŋl > kw khw gw ŋw: *grabue 'żmija' > gwabō 'smok'
  • sl, hl > ł: *slut- 'łatwy' > łut- 'lekki', *hlanitu 'płaszcz' > łanitu 'burka'
  • s > sa (w nagłosie przed spółgłoską): *skagai 'robak' > sakagē
  • pt kt ks> t s: *ropta 'łuk' > lata, *dinksu 'dzik' > dęsu
  • e o > a: *goste 'wątroba' > gāta
  • Vr Vl Vs > V: *narthi 'powietrze' > nāti
  • ai ia > ē: *tumail- > tumēl- 'czarny'; *skentia' '7' > sakatē
  • au ua > ō: *seunu 'liść' > *saunu > sōnu; *huara 'ciąć' > hōla
  • ara > ā: *mleinaraku 'magia' > mwēnāgu
  • ui > ū: *guirî 'głowa' > gūli 'mózg'
  • î > i (po spółgłosce przedniojęzykowej)
  • î > u: *îrau 'gwiazda' > ulō
  • an > ą: *dento 'ramię' > dąda 'ręka'
  • in > ę: *tinkro 'pająk' > tękwa
  • un > ǫ: *rumpla 'dziura' > lǫpwa
  • z > d (w nagłosie): *zaria 'nos' > dalē
  • z > s (gdzie indziej): *hezu 'usta' > hasu
  • w > v: *wisko '8' > vīko


Fonologia końcowa[]

Spółgłoski
Miejsce
artykulacji
zwarte szczel. nosowe boczne pół-
otw.
Wargowe zwykłe p b
p b
m ʋ
v
labial. pʷ bʷ
pw bw

mw
Dziąsłowe t d
t d
s ɬ
s ł
n l
Zadziąsłowe ʧ ʤ
č j
ʃ
š
j
y
Welarne zwykłe k g
k g
ŋ
labial. kʷ gʷ
kw gw
ŋʷ
ŋw
Krtaniowe h


Samogłoski
przednie centralne tylne
Przymknięte i i:
i ī
u u:
u ū
Średnie e: ɛ̃:
ē ę
o: ɔ̃:
ō ǫ
Otwarte a a: ã:
a ā ą


Êġa-Uţere[]

  • sp st sk > f ţ x: *splautu 'pępek' > fyôto; *goste 'wątroba' > goţe 'żołądek' ; *skagai 'robak' > xaġê
  • ph th kh > v đ ġ: *phetulo 'gruszka' > vetulo; *khaitînu 'kot' > *ġêtîno
  • pt kt > ft xt: *ptagua 'ogień' > ftawa
  • ks > sk: *dinksu 'dzik' > dinsko 'grubas'
  • h > 0: *glîhu 'szyja' > gyîo > gyo 'gardło'
  • b d g > v đ ġ (między samogłoskami)
  • ai au > ê ô: *khaitînu 'kot' > *ġêtîno; *îrau 'gwiazda' > îrô
  • ei oi eu ou > i u: *gleitu 'dziewczyna' > gyito > gyeto 'córka'; *seunu 'liść' > suno
  • ie uo > i u: *kiedu 'kwiat' > kido; *phuoli 'czas' > vule
  • i u (w wygłosie) > e o: *narthi 'powietrze' > narđe
  • i u (przed samogłoską) > y w: *zaria 'nos' > darya 'twarz'
  • ŋ > n: *roiŋo 'kość' > rino
  • mb nd ŋg > m n n: *zinde 'lilia' > dine, *ambasu > amaso 'tchórz'
  • pr br fr mr kr gr > pn bn fn mn kn gn: *prothi 'kumys' > pnođe 'piwo' > pînođe; *brazira 'step' > bnaz(er)a > bînaza 'pustynia'; *grabue 'żmija' > gnavwe > gînavwe
  • między obstruentem a nosówką następuje wstawienie î w celu rozbicia zbitki: *sŋildu > sînildo 'łoś'
  • l > y (po obstruencie): *rumpla 'dziura' > rupya 'nora'
  • tr thr dr > ty hy dy: *thra '2' > hya
  • synkopa: *yalam- 'możliwy' > yalm-


Fonologia końcowa[]

Spółgłoski
Miejsce
artykulacji
zwarte szczel. nosowe boczne pół-
otw.
Wargowe p b ɸ β
f v
m w
Zębowe t d θ ð
ţđ
n
Dziąsłowe s z l r~ɹ
l r
Dziąsłowe miękkie tsʲ dzʲ
ty dy
Środkowojęzykowe ç
hy
ɲ
ny
ʎ
ly
j
y
Welarne k g x ɣ
x ġ


Samogłoski
przednie centralne tylne
Przymknięte i ɨ
î
u
Średnie e ɛ
e ê
o ɔ
o ô
Otwarte a


Porównanie - liczby[]

Prahiperborejski Mylziański Ai-Zabuoţ Ēk-Orapu Êġa-Unţere
1 yekî yek yig ya ikî
2 thra tra ţra ča hya
3 klou klu klau kwō kyu
4 skopu skop şob sakapu xopo
5 mura mra mur mula mura
6 spîthu spet fîţ sapu fîđo
7 skentia šteca şetti saka xentya
8 wisko fsko vīka wixo
9 dimei jmi dimi dimē dimi
10 neitho ñito niţ pwē niđo
11 glowo glovo glu pwēya gyawo
12 phrei priy fnai pwēčha vîni