Kēlen – conlang stworzony przez Sylvię Sotomayor jako język kosmitów zwanych Kēleñi. W przeciwieństwie do języków ludzi nie posiada on czasowników, a stosunki między częściami zdania są wyrażane przez cztery relacjonały.
Fonologia[]
W nawiasach podano wymowę w IPA. Obok zapis w alfabecie Kēlen.
Spółgłoski[]
Samogłoski[]
Rzeczowniki[]
Temat rzeczownika może być jednosylabowy (struktura CVC, CV, VC lub V), wielosylabowy lub złożony. Rzeczowniki tworzy się przez dodanie prefiksów i sufiksów do tematu.
Ożywioność[]
Rzeczowniki dzielą się na ożywione, nieożywione i posesywne.
Rzeczowniki ożywione[]
Rzeczowniki ożywione odnoszą się do osób, zjawisk przyrody i przedmiotów podniesionych do rangi osoby, np. zwierząt domowych. Użycie może zależeć od idiolektu. Najbardziej radykalnym użyciem prefiksów ożywionych jest oznaczanie tak tylko spokrewnionych Kēleñi.
Rzeczowniki nieożywione[]
Rzeczowniki nieożywione oznaczają przedmioty, miejsca, zdarzenia i rzeczowniki abstrakcyjne. Mogą być to również rzeczowniki posesywne, które nie należą już do konkretnej osoby.
Rzeczowniki posesywne[]
Rzeczowniki posesywne odnoszą się do rzeczy trwale powiązanych z konkretną osobą, np. części ciała. W pewnym kontekście mogą zostać tak oznaczone też inne tematy (np. emocje, stany umysłu) związane wyłącznie z daną osobą. Posesywne nie są natomiast więzi rodzinne.
Prefiksy[]
przed spółgłoską | przed samogłoską | ||
---|---|---|---|
ożywione | ma- | m- | |
nieożywione | ja- | j- | |
an- | |||
posesywne | 1. os. | le- | l- |
2. os. | ri- | r- | |
3. os. | sa- | s- |
Sufiksy[]
Końcówką rzeczowników nie będących w liczbie mnogiej może być -a, -e lub zero morfologiczne:
- końcówka zerowa - dla rzeczowników zakończonych samogłoska lub pojedynczą spółgłoską zwarto-otwartą (m, n, ñ, ŋ, l, λ, r, rj)
- -e - po tematach zakończonych na dwie spółgłoski (poza rj) i po sufiksach -īk oraz -īw. Regularny temat zakończony takimi końcówkami nie przyjmuje sufiksu -e.
- -a - po spółgłosce zwartej, zwarto-szczelinowej lub szczelinowej albo po krótkich, jednosylabowych tematach. Może różnić się w zależności od dialektu.
W liczbie mnogiej występują końcówki -ien (tylko ożywione) i -i. Ten drugi asymiluje z samogłoskami dając:
- -ā + -i = -āe
- -āe + -i = -āji
- -iē + -i = -īji
- -ēie + -i = -ēji
Sufiksy słowotwórcze[]
Tematy moga przyłączać inne sufiksy. Pojawiają sie one między tematem a sufiksem liczby. Nadal produktywne z nich to:
- -anen (wykonawca z zawodu, osoba praktykująca daną czynność): anālte (zdrowie) - māltanen (uzdrowiciel)
- -ēl (osoba z daną cechą): ankēra (święty) - makērēl
- -īhen (przyrząd, narzędzie): annītte (smażony) - janīttīhen (patelnia)
- -īk (sztuczny przedmiot): sakīwa (skóra) - ankīwīke
- -īñ (zdrobnienie): malāca (dziewczyna) - malācīñ (dziewczynka)
- -īw (przeciwieństwo): ansēña (szkodliwy) - ansēñīwe (nieszkodliwy)
- -ōn (zgrubienie lub przedstawiciel): jatāena (opowieść) - matāenōn (baśniarz)
Nieproduktywne sufiksy słowotwórcze to m.in.:
- -eran (gildia): jālteran (gildia uzdrowicieli)
- -ienāl (zestaw czterech rzeczy): jaxāelienāl (cztery noce)
- -iss (zdrobnienie): jēwānisse (sadzawka)
- -(n)non (mężczyzna wykonujący czynność): mērānnon (łowca)
Zaimki[]
Zaimki osobowe[]
Osoba | Liczba | ||||
---|---|---|---|---|---|
Pojedyncza | Podwójna | Mnoga | Zbiorowa | ||
1. | ekskluzyw | liēn | liēnne | liēþ | lēim |
inkluzyw | liēr | ñiēþ | ñēim | ||
2. | riēn | riēnne | riēþ | rēim | |
3. | sāen | sāenne | sāeþ | sāim |
Istnieją osobne zaimki 1. osoby ekskluzywnej i inkluzywnej. Do zaimków można dołączyć dwa modyfikatory: tēna oraz āñ. Pierwszy łączy się z zaimkami podwójnymi, mnogimi i zbiorowymi nadając charakter uogólniający (np. my obaj lub każdy z was), drugi zaś z każdym zaimkiem osobowym tworzy formę zwrotną.
Relacjonały[]
LA[]
Relacjonał la oznacza istnienie, stan lub położenie.
- la jacēla;
- Istnieje miska.
- la jacēla sū jatēwa;
- Istnieje miska na stole.
- Na stole leży miska.
- la jacēla janēla;
- Istnieje miska czerwona.
- Miska jest czerwona.
Relacjonał odmienia się przez czasy, aspekty i tryby:
- la - czas teraźniejszy uniwersalny
- an - czas teraźniejszy ciągły
- te - czas przeszły niedokonany
- reha - czas przyszły, przymus
- heja - obowiązek, powinność
- hie - tryb pontencjalny, przypuszczenie
- wa - przeczenie
NI[]
Relacjonał ni oznacza zmianę stanu lub położenia i nie jest odmieniany przez czas, aspekt ani tryb. Jeśli podmiot jest ożywiony, relacjonał odmienia się przez osoby. Może przyjąć też drugi argument - sprawcę zmiany - oznaczany słówkiem ā.
W przypadku, gdy zarówno podmiot, jak i dopełnienie są ożywione, relacjonał może (nie musi) być odmieniany przez obydwie kategorie analogicznie do se.
SE[]
Relacjonał se używa się do oznaczenia źródła lub celu. Jeśli źródło lub cel jest ożywione, relacjonał odmienia sie przez nie. Odmienia się również przez czas, aspekt i tryb jak la, jednak nie posiada formy przeczenia - wtedy jest używane wā.
- s(e)- czas teraźniejszy uniwersalny, czynności zwyczajowe
- an- czas teraźniejszy ciągły
- t(e)- czas przeszły
- reh- czas przyszły
- hej- chęć, prawdopodobieństwo
- hi(e)- tryb pontencjalny, przypuszczenie
Przykładowe zdania:
- selre anlāsi;
- Ode mnie do ciebie pozdrowienia.
- Pozdrawiam cię.
- anelnirne jamīra;
- Od nas do was (cz. ciągły) przerażenie.
- Jesteśmy dla was przerażający.
- temme jacōña;
- Od niej do niego (cz. przeszły) pocałunek.
- Pocałowała go.
- temme jacōña wā;
- Od niej do niego (cz. przeszły) pocałunek, nie.
- Nie pocałowała go.
źródło | Brak źródła |
1. os. | 2. os. | 3. os. | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
cel | sg | ex.pc | ex.pl | in.pc | in.pl | sg | pc | pl | sg | pc | pl | ||
Brak celu |
se | salla | salna | salta | sanna | santa | sarra | sarna | sarta | samma | satta | saxxa | |
Kierunek zwrotny | se | seleñ | selneñ | selteñ | senneñ | sañañ | sereñ | sirneñ | sirteñ | semeñ | seteñ | sexeñ | |
1. os. | sg | sele | serle | sirnele | sirtele | semle | setle | sexle | |||||
ex.pc | selne | serelne | sirnelne | sirtelne | semelne | setelne | sexelne | ||||||
ex.pl | selte | serelte | sirnelte | sirtelte | semelte | setelte | sexelte | ||||||
in.pc | senne | serenne | sirnenne | sirtenne | semenne | setenne | sexenne | ||||||
in.pl | saña | seraña | sirnaña | sirtaña | semaña | setaña | sexaña | ||||||
2. os. | sg | sere | selre | selnere | seltere | sennere | sanre | semre | setre | sexre | |||
pc | serne | selirne | selnirne | seltirne | sennirne | sañirne | semirne | setirne | sexirne | ||||
pl | serte | selirte | selnirte | seltirte | sennirte | sañirte | semirte | setirte | sexirte | ||||
3. os. | sg | sema | selme | selneme | selteme | senneme | sañeme | serme | sirneme | sirteme | semme | setme | sexme |
pc | sete | selte | selnete | seltete | sennete | sañete | serete | sirnete | sirtete | semete | setete | sexete | |
pl | sexe | selesse | selnesse | seltesse | sennesse | sañesse | seresse | sirnesse | sirtesse | semesse | setesse | sexesse |
- sg - liczba pojedyncza
- pc - liczba zbiorowa
- pl - liczba mnoga
- ex - ekskluzyw
- in - inkluzyw
Osobne słowa źródła i celu wymagają przyimków.
- Przyimek źródła ke jest używany wobec rzeczowników ożywionych.
- Przyimek źródła to jest używany wobec rzeczowników nieożywionych i osób wykonujących czynność mimowolnie. W tym wypadku relacjonał nie jest odmieniany przez osobę będącą źródłem czynnośi.
- Przyimek celu mo jest używany z rzeczownikami ożywionymi i nieożywionymi.
- temme antēnni pē ke masōwa mo mamōīñ;
- Od niego do niego (cz. przeszły) pieniądze trochę, od ojca do syna.
- Ojciec dał synowi trochę pieniędzy.
- tema antēnni pē to masōwa mo mamōīñ;
- Do niego (cz. przeszły) pieniądze trochę, z ojca do syna.
- Ojciec dał mimowolnie synowi trochę pieniędzy.
- Syn wziął od ojca trochę pieniędzy.
PA[]
Słówko pa służy do oznaczania całości, jej części i, opcjonalnie, części od części. Rzadko używa się więcej argumentów niż trzy.
Linki zewnętrzne[]
- Słownik Kēlenu online (po angielsku)