Kyrgi

Kyrgi to ludzie z planety Yrg (87639.189081.133678-1.2.1), drugiej zamieszkanej planety w naszej galaktyce. Wykazują symetrię trójkrotną i biochemię zgodną z ziemską (możemy oddychać ich powietrzem, a nawet jeść ich żywność).

Informacje odnoszą się do Kyrgów pierwszego rzutu, jeśli nie zaznaczono inaczej.

Planeta

Yrg jest nieco większy od Ziemi, a jego gwiazda nieco czerwieńsza. Doba trwa 24 ziemskie godziny i 12 minut, a rok 356,4 ziemskich dni.

Za czasów Kyrgów pierwszego rzutu największy kontynent obejmował biegun południowy i miał olbrzymi półwysep sięgający za równik. (Państwa z tego kontynentu najczęściej należą do tych sojuszy, co człowiecze kraje Azji i Afryki.) Na wschód od tego półwyspu, na półkuli południowej znajdował się odpowiednik Europy o słabo rozwiniętej linii brzegowej. Na zachodzie znajdowały się, licząc od południa - odpowiedniki Ameryki Północnej, Ameryki Południowej i Australii. ("Ameryka Południowa" była bliżej "Australii", niż "Ameryki Północnej".)

Wzrok

Kyrgowie mają trzy rodzaje komórek światłoczułych (człowieki mają trzy rodzaje czopków i pręciki) - jeden bez filtrów i dwa z filtrami ograniczającymi czułość na odpowiednio krótkie i długie fale. Przy tym cały zakres widzenia jest przesunięty w stronę dłuższych fal.

Mowa

Kyrgi drugiego rzutu posiadają trzy otwory służące do wydawanie dźwięku. W każdym z nich może się niezależnie pojawić jeden z czterech sposobów przymknięcia lub zwarcie i może drgać odpowiednik strun głosowych.

Daje to dziesięć głosek, umownie oznaczanych następująco:

t d
s z
r l
x e
h a

które występują trójkami prawie w każdym języku.

Najważniejsze są jednak przejścia. Minimalny zestaw, występujący w prawie każdym języku obejmuje pięć przejść - zwężenie, poszerzenie, udźwięcznienie, ubezdźwięcznienie i zwarcie (czasami realizują się dla dowolnego otworu albo dla określonego jednoznacznie w danej sytuacji).

W razie trudności przejścia zastępuje się innymi.

Intonacja ma mniejsze znaczenie, niż u ludzi. Liczba potrójna jest równie częsta, jak podwójna. Wyraz określający występuje zwykle po określanym. Dominują przedrostki oraz szyki OVS i OSV.

Kyrgoesperanto

Najpopularniejszy język sztuczny Kyrgów pochodzi z kraju, który należy do sojuszu, który nie ma członka wśród państw Ziemian drugiego rzutu i znany jest w Polsce pod dinoczłowieczą nazwą Huzrahba.

Język ma 36 przejść:

• udźwięcznienia z l e a
• ubezdźwięcznienia s r x h
• zwarcia Z L E A S R X H
• poszerzenia o jeden l\ e\ a\ r\ x\ h\
• zwężenia o jeden z/ l/ e/ s/ r/ x/
• poszerzenia o dwa E\ A\ X\ H\
• zwężenia o dwa Z/ L/ S/ R/

Wyrazy zaczynają się od (eee).

Jeżeli nie można dokonać właściwego przejścia, to następuje udźwiecznia i ubezdźwiecznia się z tendencją do uśrednienia, zwarcie z tendencją do poszerzania, poszerzenie z tendencją do poszerzenia wyniku, zwężania z tendencją do zwężania, małe z tendencją do nie rośniecia, duże mogą zmaleć.

• z > l e a
• l > e z a
• e > l a z
• a > e l z
• s > r x h
• r > x s h
• x > r h s
• h > x r s
• Z > L E A
• L > E Z A
• E > A L Z
• A > E L Z
• S > R X H
• R > X S H
• X > H R S
• H > X R S
• l\ > r\ e\ x\ a\ h\ E\ X\ A\ H\
• e\
• a\
• r\
• x\
• h\
• z/
• l/
• e/
• s/
• r/
• x/
• E\
• A\
• X\
• H\
• Z/
• L/
• S/
• R/

Na przykład liczby

1 xh\ (eee)(eex)(eeh)

2 l/l/e\ (eee)(eel)(ell)(ele)

3 l/L (eee)(eel)(eed)(eel)

4 xa\A (eee)(eex)(eax)(etx)(eax)

5 Z/xZ (eee)(eez)(exz)(exd)(exz)

6 l/l/L (eee)(eel)(ell)(eld)(ell)

7 l/e\x (eee)(eel)(eee)(eex)

8 a\h (eee)(eea)(eeh)

9 a\hH (eee)(eea)(eeh)(eet)(eeh)

10 a\hH xh\ (eee)(eea)(eeh)(eet)(eeh) (eee)(eex)(eeh)

18 a\hHl/l/e\ (eee)(eea)(eeh)(eet)(eeh)(elh)(llh)(leh)

81 l/a\h (eee)(eel)(eal)(ehl)

729 EEl/ (eee)(eed)(eee)(eed)(eee)(eel)

1000 EEl/ l/a\hl/L a\hHl/L xh\ (eee)(eed)(eee)(eed)(eee)(eel) (eee)(eel)(eal)(ehl)(lhl)(lhd)(lhl) (eee)(eea)(eeh)(eet)(eeh)(elh)(edh)(elh) (eee)(eex)(eeh)

Rzeczowniki mają dwa rodzaje, czasowniki odmieniają się przez trzy czasy z trybem rozkazującym i przypuszczającym. Dwie liczby. Rolę przysłówków pełnią przymiotniki w rodzaju męskim. Szyk OVS, brak przypadków, język aktywny, przyimki zwykle na końcu. Odmiana przez przedrostki.

E- liczba mnoga

x- rodzaj męski

a\- rodzaj żeński

-a\l/- przymiotnik

Z/E\ - bezokolicznik

Z/E - tryb przypuszczający

Z/x - tryb rozkazujący

l/l/ - czas przeszły

l/A\ - czas teraźniejszy

l/E - czas przyszły

Kyrgopolski

Język Kyrgów z sojuszu Polski jest trudny. Pochodzą z niego polskie nazwy planety i jej mieszkańców:

• Yrg - (lzl)(dzl)(zzl)(ddd)
• Kyrg - (ttt)(rsr)(lzl)(dzl)(zzl)(ddd)

Matematyka

Dominuje system dziewiątkowy. Spotyka się też ślady systemów dwójkowego, szóstkowego i dwudziestosiódemkowego. Za szczęśliwą liczbę bywa często uznawane 11, a za pechową - 7.

Kyrgi mają wiele jednowyrazowych określeń na trójkąty: równoboczne, równoramienne, prostokątne, prostokątne równoramienne, różnoboczne, 30 60 90. Jeśli chodzi o czworokąty, mówią tylko o prostokątnych i równobocznych oraz foremnych (dwuwyrazowe nazwy).

Muzyka

U Kyrgów długości nut dzielą się na trzy części. Skala temperowana polega na podziale stosunku pi:1 na 11 części (u człowieków 2:1 na 12 części). Przy tym sąsiednie nuty różnią się o 2 i 5, tak że wszystkie tony są wykorzystane (u człowieków tylko siedem na raz).

Żywioły

Najpopularniejsza jest liczba trzech żywiołów - wiatr, ogień i lód.

Kalendarium

Kalendarium w latach ziemskich od odebrania sygnału z Pierwszej Planety przez mieszkańców Drugiej Planety:

• 53 434 120. Ujawnienie się przed Kyrgami.
• 105 435 689. Ujawnienie się przed Kyrgami drugiego rzutu.
• 174 342 935. Ujawnienie się przed Kyrgami trzeciego rzutu.
• 218 976 897. Ujawnienie się przed Kyrgami czwartego rzutu.