Język areński

Język areński Ŝiri aràni
Utworzenie:	Timpul w 19 grudnia 2009
Cel utworzenia:	w rzeczywistości dla własnej przyjemności oraz do użytku w conworldzie
Używany w (Nescyria i Merycja):	Prezja, Arenia, Terytoria Sporne
Ilość mówiących (Nescyria i Merycja)	ok. 72 mln
Sposoby zapisu:	alfabet łaciński, w przeszłości także ogloński
Typologia:	VSO
Klasyfikacja:	języki sztuczne
Status urzędowy
Język urzędowy (Nescyria i Merycja):	Prezja, Arenia, Terytoria Sporne
Oficjalna regulacja:	autor conlangu
Przykład
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka À mi ràki tani aŋu setàli jak kaŝi va re mi ujlà jak re mi gò. À mi oĵari aẁvasàtotaj jak uj peròp zi umi aŋu va lògaw.
Lista conlangów

Nagłówek gazety Òmo Re Noŝ (Usta Prawdy), najpoczytniejszej, a zarazem najstarszej gazety w języku areńskim

Język areński (ar. ŝiri aràni, IPA: ['ʃiri 'aræni]) to projekt apriorystycznego języka sztucznego, tworzonego przez Timpula. Powstaje on od 19 grudnia na bazie dawnych projektów, które wpływają na zawarte w nim idee gramatyczne. Z zamysłu ma być to język przeznaczony dla kontynentu Prezji w conworldzie Nescyria i Merycja.

Historia

Historia prawdziwa

Pierwsze szkice języka powstały 19 grudnia na bazie dawnego, niedokończonego conlangu. Pierwszym zdaniem zapisanym po areńsku w rzeczywistości było Un mu nà àtij (pol.: Mam dobry dzień). 26 grudnia 2009 dla języka przypisane zostało miejsce w conworldzie Nescyria i Merycja - areński ma tam być językiem ojczystym mieszkańców kontynentu Prezji. Na dzień 27 grudnia 2009, słownik języka zawierał 115 słów.

Historia conworldowa

Język areński wywodzi się w prostej linii z gałęzi języków używanych przez plemiona Da-Ma, zamieszkujące deltę Arenu ok. III w. p.n.e. Pierwsze źródła pisane, powstałe jeszcze w alfabecie oglońskim, datowane są na 40-30 r. p.n.e. (naukowcy nie są zgodni, czy był to Statut Królewski czy Saga o Miszidrze). Początków współczesnej kodyfikacji w alfabecie remińskim (conworldowy odpowiednik alfabetu łacińskiego) należy dopatrywać się w roku 1829. Różnicą z obecną formą alfabetu areńskiego jest dwojaki zapis dźwięku [n] - dawniej pisano ją jako n jedynie w sąsiedztwie innej spółgłoski, w pozostałych przypadkach używano zaś ŋ (współczesne ŋ oddawano przez ŋ̂). Zmianę w tej kwestii wprowadzono w 1901 roku, zastępując ponadto literę ŵ przez ẁ.

Fonetyka i ortografia

Alfabet łaciński

Alfabet łaciński dla języka areńskiego składa się z 28 liter, w tym 20 spółgłosek i 8 samogłosek. 6 liter powstało poprzez modyfikację znakiem diakrytycznym.

Aa

Àà

Bb

Dd

Ee

Èè

Ff

Gg

Ii

Jj

Ĵĵ

Kk

Ll

Mm

Nn

Ŋŋ

Oo

Òò

Pp

Rr

Ss

Ŝŝ

Tt

Uu

Vv

Ww

Ẁẁ

Zz

[a]

[æ]

[b]

[d]

[ɛ]

Ø

[f]

[g]

[i]

[j]

[ʒ]

[k]

[ɫ]

[m]

[n]

[ŋ]

[o]

[ɑ]

[p]

[r]

[s]

[ʃ]

[t]

[u]

[v]

[w]

[ʋ]

[z]

Uwagi:

• Litera è jest we współczesnym języku areńskim niewymawiana. Coraz częściej dąży się także do wycofania jej z ortografii, choć w niektórych miejscach proponuje się jej zostawienie (ułatwia ona rozróżnianie form wyrazowych). Obecnie dopuszczalne są obie pisownie wyrazów, w których proponuje się usunięcie è, np. pòl, pòlè (bierze).
• Daszki nad literami ŝ i ĵ mogą być pominięte, chyba, że spowodują powstanie różnie wymawianych homografów, np. sa (był) i ŝa (słowo).
• Litera f pojawia się w wyrazach areńskich bardzo rzadko.
• Samogłoski w wygłosie czytane są długo, np. òmo – [ɑmo:].
• Dwie spółgłoski nigdy nie sąsiadują w wyrazach rodzimych, możliwym połączeniem jest natomiast spółgłoska + sonant, sonant + spółgłoska bądź sonant + sonant, np. tuplaŋ (mieszkasz), jurŝad (szkoła), Nònjaw (nazwa miejscowości).
• Litera ŋ, choć w majuskule ma formę Ŋ, nigdy nie zaczyna wyrazu.

Alfabet ogloński

Główny artykuł: Alfabet ogloński

Nazwa własna języka areńskiego (ŝiri aràni) w dwóch krojach pisma oglońskiego - tzw. szkolnym oraz ręcznym

Alfabet ogloński jest tradycyjnym sposobem zapisu języka areńskiego w Arenii. Do dziś nauczany jest on w szkołach w całym kraju oraz występuje jako jeden z elementów areńskiego odpowiednika egzaminu maturalnego. To właśnie w tym alfabecie rozwijało się piśmiennictwo areńskie aż do XIX w. Wyróżnia się dwa kroje oglońskiego - tzw. pismo szkolne (używane w literaturze, wykładane dziś w szkołach) oraz pismo ręczne (dawniej stanowiące powszechną odmianę pisma, stosowaną na co dzień, choć to w nim powstał np. Statut Królewski - jedno z pierwszych źródeł pisanych areńskiego). Radykalni nacjonaliści areńscy wysuwają postulat uznania alfabetu oglońskiego jako jedynego oficjalnego zapisu języka, aby odróżnić się od Prezji - to właśnie po utworzeniu tego państwa i przejęciu przez nie języka areńskiego jako urzędowego skodyfikowano wspólny język areński w piśmie ogólnym - odpowiedniku alfabetu łacińskiego.

Gramatyka

Czasownik

W poniższej tabelce ukazano przykładową regularną odmianę czasownika pòlas (brać). Oznaczenia m i f sugerują płeć podmiotu.

	Czas zaprzeszły	Czas przeszły	Czas teraźniejszy	Czas przyszły
I os. lp., m	èu pòl à	èu pòl	pòlu	ta òpu pòlu
I os. lp., f	èà pòl à	èà pòl	pòlà	ta òpà pòlà
II os. lp., m	èlaŋ pòl à	èlaŋ pòl	pòllaŋ	ta òplaŋ pòllaŋ
II os. lp., f	èlà pòl à	èlà pòl	pòllà	ta òplà pòllà
III os. lp.	èè pòl à	èè pòl	pòl(è)	ta òp(è) pòl(è)
I os. lmn.	èeŝ pòl à	èeŝ pòl	pòleŝ	ta òpeŝ pòleŝ
II os. lmn.	ènoŋ pòl à	ènoŋ pòl	pòlnoŋ	ta òpnoŋ pòlnoŋ
III os. lmn.	è pòl à	è pòl	pòl	ta òp pòl

Uwagi:

• Bezokolicznik zawsze kończy się na –as. We współczesnym areńskim dopuszczalna jest ponadto końcówka -at dla regularnych czasowników dłuższych niż jedna sylaba, używana jedynie na końcu wyrazu.
• Czasownik "być" ma tylko jedną formę dla wszystkich osób – à. Łączy się on z biernikiem. À zawsze wymaga użycia zaimka osobowego.
• Czasownik "mieć" ma dwie formy: un (dla liczby pojedynczej) oraz uŋ (dla liczny mnogiej).
• Istnieją także czasowniki nieregularne, w których zachodzą oboczności w temacie, np. jas (temat jeẁ-). Zmodyfikowany, nieregularny temat obowiązuje wyłącznie dla 2. i 3. lp. i mn. (ju, jà, jeẁlaŋ, jeẁlà, jeẁ(è), jeŝ, jeẁnoŋ, jeẁ).
• Czasownik "być" ma w czasie przeszłym formę sa dla liczby pojedynczej oraz sà dla mnogiej.
• Czasownik "mieć" ma w czasie przeszłym formę po dla liczby pojedynczej oraz pò dla liczby mnogiej.
• W czasie przeszłym zapis z è jest obowiązkowy.
• Czasownik zawsze występuje na początku zdania (szyk VSO). Przeczenie (wyraz jaẁ) pojawia się zaś na końcu zdania.
• Tryb rozkazujący dla wszystkich osób tworzy się przez dodanie –e do tematu czasownika (w przypadku czasowników nieregularnych – do tematu niezmodyfikowanego). Formy trybu rozkazującego dla "być" i "mieć" brzmią àè (wym. [æj]) oraz uŋe.
• Imiesłów czynny tworzy się przez dodanie –asi do tematu czasownika, imiesłów bierny zaś, przez dodanie końcówki –i, np. jasi – proszący, ji – proszony.

Zaimki

Zaimki osobowe są we wszystkich czasach opuszczane (z wyjątkiem czasowników "być" i "mieć"). Użycie zaimka osobowego wywołuje efekt odwrotny do zamierzonego – nadaje zdaniu brzmienie ironiczne, sugeruje nieprawdę bądź całkowicie zaprzecza zdanie. Celem wyrażenia emfazy używa się tzw. zaimków emfatycznych.

	Zaimek osobowy w mianowniku	Zaimek osobowy w bierniku	Zaimek emfatyczny w mianowniku	Zaimek emfatyczny w bierniku
I os. lp., m	mu	àmu	daẁmu, mu-la	àdaẁmu, àmu-la
I os. lp., f	mà	àmà	daẁmà, mà-la	àdaẁmà, àmà-la
II os. lp., m	melaŋ	àlaŋ	daẁaŋ, melaŋ-la	àdaẁaŋ, àlaŋ-la
II os. lp., f	melà	àlà	daẁà, là-la	àdaẁà, àlà-la
III os. lp.	mi(è)	àmi(è)	daẁmi(è), mi(è)-la	àdaẁmi(è), àmi(è)-la
I os. lmn.	meŝ	àmeŝ	daẁmeŝ, meŝ-la	àdaẁmeŝ, àmeŝ-la
II os. lmn.	menuŋ	ànuŋ	daẁnuŋ, menuŋ-la	àdaẁnuŋ, àmenuŋ-la
III os. lmn.	mi	àmi	daẁmi, mi-la	àdaẁmi, àmi-la

Przykładowy użycia języka

Pòldè Gaŝen ŝirij arànij. Damè taraŝuŋaj arànij, galè waŝò arànij, ban aẁvè tan jaẁ. Welè lòj pàrij òglaŋaj, welè ĵan òglaŋaj jaẁ.

/'pɑɫdə 'gaʃɛn 'ʃirij 'arænij dam 'taraʃuŋaj 'arænij gaɫ wa'ʃɑʔ 'arænij ban 'aʋvə tan jaʋ 'wɛɫ:ɑj 'pærij 'ɑɰlaŋaj wɛɫ ʒan 'ɑɰɫaŋaj jaʋ/

Gaŝen uczy się języka areńskiego. Czyta areńskie gazety, słucha areńskiego radia, ale nie wszystko rozumie. Zna tylko pismo ogólne, nie umie jeszcze alfabetu oglońskiego.