| Gebit Autonomijej Zhertvija Regionas Autonomije Žertvija Autonomičny Region Žertvia | |||
|---|---|---|---|
| |||
| |||
| Język urzędowy | kencyrlski, nowomacedoński, żertwicki | ||
| Stolica | Tetou | ||
| Gebiter | Gerdas Bąrdanitas | ||
| Gminy | Zhertvija-Uji, Tetouji, Gurdanuji, Zhivatrani, Kamejanei | ||
| Powierzchnia | 1 396 km² | ||
| Ludność (2007) | 237 588 | ||
| Gęstość zaludnienia | 170 os./km² | ||
| Kod regionu | ZH | ||
Region Autonomiczny Żertwia (kenc. Gebit Autonomijej Zhertvija, nwmac. Autonomičny Region Žertvia, żertw. Regionas Autonomije Žertvija) to region autonomiczny położony w południowo-zachodniej części kraju ze stolicą w Tetowie. Region składa się z 5 gmin położonych po obu stronach gór Szar Planina, w dolinach rzek Vardesh i Drin.
Regionalna gospodarka[]
Regionalna gospodarka w Żertwii jest bardzo zróżnicowana - szeroka dolina rzeki Vardesh sprzyja rozwojowi rolnictwa i uprawie różnych odmian roślin oraz hodowli bydła i trzody chlewnej. Bardziej na północ, na południowych stokach Szar Planiny można spotkać liczne uprawy winorośli. Wyżej uprawiane jest tylko zboże, a na halach hodowane są owce. Gorzej z rolnictwem jest po północnej stronie Szar Planiny, w rejonie miasta Zhertvija-Uj, gdzie plony są najniższe w całej kraju, ze względu na najbardziej niesprzyjający klimat.
Przemysł odgrywa znikomą rolę, jest niewiele lokalnych fabryk oraz zakładów przetwórczych, nie ma ani jednej elektrowni. Największy w regionie zakład w Tetowie zatrudnia zaledwie 120 osób. Braki w przemyśle dobrze zastępują usługi, a przede wszystkim turystyka wypadowa w góry, których nie brakuje. Usługi turystyczne wszędzie rozwinięte są na dobrym poziomie, ale najlepiej jest w okolicach Gurdanuj, gdzie turystyka przynosi już ponad 50% dochodów gminy. Oprócz tego dominują małe, lokalne firmy usługowe.
Lokalny parlament[]
Żertwia, jako że jest regionem autonomicznym, posiada swój własny parlament oraz rząd. Na czele rządu stoi premier Kencyrli, aktualnie jest to więc Erja Nolanej. Rząd składa się tak jak i ten w Prisztinie, z 15 ministrów, z czego dwóch wchodzi jednocześnie w skład głównej Rady Ministrów. Parlament składa się z 40 deputowanych, wybieranych w wyborach co 4 lata. Autonomia posiada także swój budżet.
Komunikacja[]
Niełatwo jest się dostać w dolinę Vardeshu z pozostałej części Kencyrli. Do 1994 roku jedynym sposobem była kręta górska droga krajowa nr 4 wiodąca z Katshanu. Sytuacja stała się łatwiejsza po uruchomieniu prawie 16-kilometrowego tunelu w ciągu drogi krajowej nr 5 między Prizhrenem a Tetou. Wewnątrz doliny system drogowy jest już znacznie lepszy, z łatwością można przejechać dwoma wspomnianymi już drogami krajowymi. Do mniejszych miast dochodzą w większości asfaltowe drogi. Gorzej z drogami jest w części północnej, za Szar Planiną. Tam drogi są w opłakanym stanie, a najważniejsza droga międzyregionalna nr 15 miejscami jest zbyt wąska, aby mogły minąć się dwa samochody.
Jedyne połączenie kolejowe Gurdanuj-Tetou-Vardesh nie ma połączenia z resztą krajowej sieci kolejowej, aby dostać się choćby do Prisztiny, trzeba pojechać przez bułgarskie Skopje.
Podróżować można też rzeką Vardesh, ale rejsy są głównie wypoczynkowe i turystyczne.
Atrakcje turystyczne[]
Dominującą gałęzią turystyki w tym regionie jest turystyka górska: poziom trudności szlaków jest bardzo zróżnicowany, od bardzo trudnych, m.in. na Maja Tetoujej (Titov vrv) lub Kara Nikola poprzez trudne i średnio trudne w masywie Planina Shar (Szar Planina) aż po najłatwiejsze w niższych górach we wschodniej części regionu. Góry są też punktem wypadów narciarzy, to też znajduje się największy kencyrlski ośrodek narciarski: Shapou Tetoujej (Popova Szapka). Niedostępny dla turystyki wciąż jest zachodni teren pograniczny wraz ze szczytem Korab - duża jego część leży w granicach poligonu wojskowego.
Z innych atrakcji turystycznych wymienić należy spływy rzeką Vardesh, przede wszystkim przez Dervenską Klisurę. Zobaczyć warto także Monastyr Slatino, jeden z najstarszych na współczesnych ziemiach Kencyrli, stare miasto w Tetowie, Gurdanuju czy całkowicie zaplanowane i wybudowane po II wojnie światowej miasta Vardesh oraz Zhivatran.
Problemy językowe[]
Sporym utrudnieniem dla mieszkańców regionu autonomicznego jest jego wielojęzykowość: na terytorium zamieszkiwanym przez zaledwie jak na kencyrlską skalę 235 tysięcy osób funkcjonują aż trzy języki urzędowe. Na terenie całej regionu (także w regionie Zhertvija-Uj, gdzie Macedończycy stanowią nikły procent ludności) obowiązują tablice informacyjne w trzech językach: nazwy ulic, placów, urzędów, nazwy miast, rzek, dzielnic i wszystkiego, co można nazwać. W każdym z urzędów musi także znajdować się minimum jedna osoba znająca jeden z urzędowych języków. Stwarzało to ogromne problemy głównie we wsiach sołeckich, wyłączono sołtysów więc spod tego obowiązku.
Wszystkie ogłoszenia państwowe, ustawy, uchwały itp. tłumaczone są na dwa pozostałe obowiązujące tu języki i dostępne w urzędzie regionalnym w Tetowie. Inaczej jest z mediami: niezależnie od siebie działają tu gazety i czasopisma zarówno ogólnokrajowe (niektóre z regionalnymi dodatkami w językach mniejszości) oraz regionalne wielo- lub jednojęzykowe. Działa także kilka stacji radiowych oraz telewizja regionalna nadająca program po kencyrlsku, żertwicku i nowomacedońsku. Dotowana jest z państwowego budżetu.
Pomimo tego, iż języki mniejszości są tu językami urzędowymi, ponad 85% mieszkańców deklarujących inną narodowość niż kencyrlską, deklaruje znajomość języka kencyrlskiego w stopniu przynajmniej komunikatywnym. (Dane ze spisu powszechnego 2006, Mettejhavlij Kencirlish 2006)
Erenik: Petshi • Istoki • Klini • Ponoshavi • Dhakovi • Kosovo: Leposaviti • Gazrovei • Vukiti • Obiliti • Podujevi • Drin: Prizhreni • Orahoveki • Dexheri • Shtimleki • Vardeshi • Shkember: Lipejani • Shkembi • Ghalani • Urosaviti • Katshani • Zhertvija: Tetouji • Kamejanei • Zhivatrani • Gurdanuji • Zhertvija-Uji • Prishtine