Stary aerajski

aerajski αεραίς
Utworzenie:	RWHÔ w 2007 - 2008
Cel utworzenia:	język eksperymentalny; szyfrowy
Ilość mówiących (faktyczna)	1
Sposoby zapisu:	grecki politoniczny
Klasyfikacja:	języki panindoeuropejskie  helleńskie   aerajski
Status urzędowy
Oficjalna regulacja:	jednoosobowa instytucja do spraw j. aerajskiego: RWHÔ
Przykład
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Ἀλ ἀνθρόπος ϝηϭόρω φρῖς καὶ ἕκϋαλις αμ νὲμος ἐτ ἐν λαβ. Ἄνο ὀξο ποσσέϣ λόγικις ἐν ρατίο ἐτ μα κονσενϯία, καὶ λῦϧω δέλατι ϝε διφορετικίς ἀνθρόπος ἰν ἐν σπίριτους σα ϭρώδηὁϩ.
Lista conlangów

Aerais, język aerajski ("ἀεραίς", czyt. ajrais - czyste powietrze) - jeden z najważniejszych języków RWHÔ; pierwotnie panindoeuropejski (inna nazwa: αριοίσκος) bez konkretnej przynależności do żadnej grupy językowej, obecnie wyraźnie helleński z cechami grupy romańskiej.

Historia

Język powstał 27 stycznia 2008 roku, stworzono go dla równowagi z azjatyckim językiem akiyng i przetestowania walorów słowotwórczych języków naturalistycznych.

Założenia

Realizuje dwa założenia:

• zapisywany pismem greckim;
• czerpie słownictwo drogą losową z dowolnej grupy języków indoeuropejskich, głównie z języków:
  • romańskich ("παν" chleb, por. hiszp. pan; "ϭάϣο" niski, por. port. baixo; zmodyfikowane przymiotniki, np. "Σολ" Słońce, ale "Σολέιλ" słoneczny);
  • germańskich ("ρίδω" czytać, por. ang. read; "κϥάχτ" siła, por. nid. kracht);
  • słowiańskich ("ὀν" on, por. pol. on, ros. он; "βέρω" wierzyć);
  • helleńskich ("στόμα" z gr. usta; "φίλιος" z gr. przyjaciel);
  • irańskich ("γώσεφανδ" owca, por. per. گوسفند gosefand; "ἄσμαν" niebo, por. urdu آسمان āsmān);
  • typowo indyjskich ("σαδάκ" droga, por. hindi सड़क sadak).

Mniejszą grupę stanowią neologizmy (zupełnie nowe słowa), terminy z innych grup językowych oraz słowa o pochodzeniu pozaindoeuropejskim.

Z grupy 3A tylko aerajski nie tworzy nowego słownictwa dla całego języka.

Alfabet i fonetyka

Zobacz też: Alfabet aerajski

Alfabet aerajski przechodził wiele przemian, lecz ostatecznie przypomina ten używany do zapisu języka greckiego w ortografii politonicznej wraz ze znakami koptyjskimi lub cyrylickimi jako dodatkowymi symbolami służącymi oznaczeniu dźwięków nie występujących normalnie w greckim. Obecnie liczy 35 znaków.

Αα

Ϭϭ

Ββ

Γγ

Ϝϝ

Δδ

Ϩϩ

Εε

Ζζ

Ϧϧ

Ηη

Θθ

Ιι

Ϊϊ

Κκ

Λλ

Μμ

Νν

Ξξ

Οο

Ππ

Ρρ

Ϥϥ

Σσς

Ϛϛ

Ϣϣ

Ϯϯ

Ττ

Υυ

Ϋϋ

Φφ

Χχ

Ψψ

Ϫϫ

Ωω

Lista znaków wraz z wymową i nazwami wg wzoru:

• LiteraWielka literamała (nazwa litery, transkrypcja): wymowa opisowa (IPA: [wymowaIPA]) (WZÓR).

Lista:

• Α α (ἄλφα, alfa): jak polskie a (IPA: [a]);
• Ϭ ϭ lub Б б (ϭέτα, beta): jak polskie b (IPA: [b]);
• Β β (βίτα, vita): jak polskie w (IPA: [v]);
• Γ γ (γάμμα, gamma): dźwięczne h (IPA: [ɣ]);
• Ϝ ϝ (ϝαυ, gau): jak polskie g (IPA: [g]);
• Δ δ (δέλτα, ðelta): jak angielskie th w słowie "the" (IPA: [ð]);
• Ϩ ϩ (ϩήτα, deta): jak polskie d (IPA: [d]);
• Ε ε (ἐ ψίλον, e psilon): jak polskie e (IPA: [e]);
• Ζ ζ (ζήτα, zeta): jak polskie z (IPA: [z]);
• Ϧ ϧ (ϧότα, żota): jak polskie ż (IPA: [ʒ]);
• Η η (ἤτα, eta): jak polskie e, ew. dłuższe (IPA: [eː]);
• Θ θ (θήτα, theta): jak angielskie th w słowie "think" (IPA: [θ]);
• Ι ι (ἰ ώτα, i ota): jak polskie i lub j (IPA: [i], [j]);
• Ϊ ϊ (ἰ ώτα δϊαλύτικα, i ota djalütika): jak polskie j (IPA: [j]);
• Κ κ (κάππα, kappa): jak polskie k (IPA: [k]);
• Λ λ (λάμϭϩα, lambda): jak polskie l (IPA: [l]);
• Μ μ (μυ, mü): jak polskie m (IPA: [m]);
• Ν ν (νυ, nü): jak polskie n (IPA: [n]);
• Ξ ξ (ξηϊ, xej): jak polskie ks (IPA: [ks]);
• Ο ο (ὀ μίκρον, o mikron): jak polskie o (IPA: [o]);
• Π π (πι, pi): jak polskie p (IPA: [p]);
• Ρ ρ (ῥω, r^ho): jak polskie r (IPA: [r]);
• Ϥ ϥ (ρωϥ, rohr): jak francuskie r (IPA: [ʁ]);
• Σ σ ς (σίγμα, sigma): jak polskie s (IPA: [s]);
• Ϛ ϛ (ϛίμωα, stigma): jak polskie st (IPA: [st]);
• Ϣ ϣ (ϣίμοδα, szimoda): jak polskie sz (IPA: [ʃ]);
• Ϯ ϯ (ϯίχον, cikhon): jak polskie c (IPA: [ʦ]);
• Τ τ (τάυ, tau): jak polskie t (IPA: [t]);
• Υ υ (ὐ ψίλον, ü psilon): jak niemieckie ü (IPA: [y]);
• Ϋ ϋ (ὐ ψίλον δϊαλύτικα, ü psilon djalütika): jak polskie u (IPA: [u]);
• Φ φ (φηϊ, fej): jak polskie f (IPA: [f]);
• Χ χ (χάν, khan, han): jak polskie h albo kh (IPA: [x], [k^h]);
• Ψ ψ (ψι, psi): jak polskie ps (IPA: [ps]);
• Ϫ ϫ (ἄϫαπι, aħapi): semickie h (IPA: [ħ]);
• Ω ω (ὠ μέγα, o mega): jak polskie o, ew. dłuższe (IPA: [oː]).

Wyróżniamy również następujące dwuznaki:

• Αε αε: jak polskie aj, (IPA: [aj]);
• Αυ αυ: jak polskie au, (IPA: [aw]);
• Ου ου: jak polskie u, (IPA: [u]).

Istnieją również inne dwuznaki, które chociaż nie występują w samym języku aerajskim, to pojawiają się w słowach obcego pochodzenia, są to głównie:

• Τϣ τϣ: jak polskie cz, (IPA: [ʧ]), np. Cherry τϣήρι;
• Δζ δζ: jak polskie dz, (IPA: [ʣ]), np. Dzong Δζόνγ;
• Δϧ δϧ: jak polskie dż, (IPA: [ʤ]), np. Johnson Δϧᾶνσον;

Akcent i znaki diakrytyczne

Akcent jest wciąż toniczny, ruchomy, oparty na konturze intonacji samogłoski względem innych. Wyróżnia się 3 tony: rosnący (wysoki), opadający (niski), rosnąco-opadający (długi).

• tonacja rosnąca, tzw. ὀξεῖα ἀκθῆντο, oznacza wymówienie samogłoski poprzez podwyższenie tonu lub wykonanie tonacji wzrastającej; samogłoskę zaznacza się normalnym znakiem akcentu ostrego (τόνος); przykłady - ά, έ, Ώ, Ά, występuje przy wszystkich możliwych samogłoskach: ά έ ή ί ΐ ό ύ ΰ ώ;
• tonacja opadająca, tzw. ϭαρεῖα ἀκθῆντο, oznacza wymówienie samogłoski w intonacji opadającej, często występuje jako akcent poboczny; samogłoskę zaznacza się znakiem akcentu ciężkiego (odwrócony znak akcentu ostrego) (βάρια); przykłady - ὰ, ὲ, Ὼ, Ὰ, występuje przy wszystkich możliwych samogłoskach: ὰ ὲ ὴ ὶ ῒ ὸ ὺ ῢ ὼ;
• tonacja rosnąco-opadająca, tzw. περισπωμένη, oznacza wymówienie samogłoski w intonacji najpierw rosnącej, a następnie opadającej, co powoduje złudzenie przedłużenia samogłoski, a czasem na skutek szybkiej i niedokładnej wymowy faktycznie może skutkować przedłużeniem dźwięku; oznaczany "grecką tyldą", czyli znakiem "perispoméne" (περισπωμένη); przykłady - ᾶ, ῆ, ῶ, ῖ, występuje wyłącznie przy kilku małych samogłoskach: ᾶ ῆ ῖ ῦ ῶ.

W przeciwieństwie do innych pism świata oryginalną cechą pisma greckiego jest oznaczanie przydechu lub jego braku oraz możliwość dopisania pod niektórymi samogłoskami małej litery jota (ι). O zapis taki dba się obecnie w języku aerajskim, a także w greckim politonicznym. Poniższe znaki diakrytyczne, używane w opisanych sytuacjach, mogą krzyżować się ze znakiem akcentu rosnącego i opadającego.

• przydech, aspiracja, tzw. δάσια, oznacza, że przed oznaczaną samogłoską lub po jednej spółgłosce, rho ρ, jest łagodne "h"; zazwyczaj taką sytuację oznacza się na piśmie obowiązkowo tylko na początku słowa, w środku można w zastępstwie użyć han χ; znak przydechu to "spiritus asper" (σπίριτϋς ἄσπερ); przykłady - ἁ, ἑ, Ὡ, Ἁ, występuje przy samogłoskach: ἁ ἑ ἡ ἱ ὁ ὑ ὡ;
• brak przydechu, tzw. ψιλή, oznacza brak przydechu (patrz wyżej); zazwyczaj taką sytuację oznacza się na piśmie obowiązkowo tylko na początku słowa; znak braku przydechu to "spiritus lenis" (σπίριτϋς λενίς); przykłady - ἀ, ἐ, Ὠ, Ἀ, występuje przy samogłoskach: ἀ ἐ ἠ ἰ ὀ ὐ ὠ;
• jotacja, tzw. ὑπογεγραμμένη, oznacza zapis małej litery jota ι pod samogłoską, dawniej wymawiało się najpierw wielką samogłoskę, a potem małe i pod nią, dziś jest odwrotnie (np. ῳ dawniej czytało się "oj", dziś "jo"); oznaczenie nazywa się (προσγεγραμμένη); przykłady - ᾳ, ῳ, ῌ, dopuszczalne samogłoski to tylko ᾳ, ῳ oraz ῃ.

Gramatyka

Rodzaje

Wyróżnia się 3 rodzaje w liczbie pojedynczej (męski, żeński i nijaki: on, ona, ono) i 3 w liczbie mnogiej (oni: mężczyźni, one: kobiety, one: rzeczy).

Czasy

Istnieją 3 czasy: przeszły, teraźniejszy, przyszły. Odmiana przebiega zasadniczo we wszystkich czasach tak samo, lecz w czasie przeszłym dodaje się do czasownika końcówkę -ιϛ (jeśli słowo kończy się na spółgłoskę) lub -ϊϛ (jeśli na samogłoskę), a w czasie przyszłym -ϛε. Przykłady:

χβάρω (mówić), χβάρμι (mówię), χβάρσαν (mówisz)

χβάριϛ (mówić), χβάρμιϊϛ (mówiłem/am), χβάρσανιϛ (mówiłeś/aś)

χβάρϛε (mówić), χβάρμιϛε (będę mówił/-a), χβάρσανϛε (będziesz mówił/-a)

Liczba

W języku aerajskim istnieją liczba pojedyncza i mnoga, aczkolwiek mogą zdarzać się wyjątki.

Nazewnictwo: liczba pojedyncza σίνγουλαρις singularis (dosłownie "jednostkowa"), liczba mnoga πλόυραλις pluralis (dosł. "powielona").

Przypadki

Istnieje siedem przypadków, czego na co dzień używa się czterech:

1. mianownik (νομινάτιβος nominativos) - kto? co?;
2. dopełniacz (ϝενέτιβος genetivos) - kogo? czego?;
3. celownik (δάτιβος dativos) - komu? czemu?;
4. wołacz (βοκάτιβος vokativos) - hej!.

Pozostałe, rzadziej używane, to:

1. biernik (ἀκκυσάτιβος akkysativos) - kogo? co?.
2. abessivus (ἀϭέσσιβος abessivos) - bez czego?.
3. translativus (τρανσλάτιβος translativos) - stało się czym?.

Przykłady użycia:

Mianownik: "Ἤϛα μα κορώνα." "To jest korona."

Dopełniacz: "Σόμϭρα νίχτας." "Cień nocy."

Celownik: "Βέρμι Ἰοάνναζι." "Wierzę Joannie."

Wołacz: "Σῦλβιαε, ϩημμί." "Sylwio, proszę."

Odmiana

Najpopularniejsza jest tzw. deklinacja grecka, gdzie w rodz. męskim rzecz. l.poj. kończy się na -ος, w żeńskim na -α, a w nijakim na -ο.
Poniższa tabela przedstawia dane zatwierdzone 27 czerwca 2008 roku.

	Liczba pojedyncza
Mianownik νομινάτιβος	κεράυνος -ος	νίχτα -α	ϭάνιο -ο
Dopełniacz ϝενέτιβος	κεράυνου -ου	νίχτας -ας	ϭάνιομε -ομε
Celownik δάτιβος	κεράυνοζου -οζου	νίχταζι -αζι	ϭάνιοζες -οζες
Wołacz βοκάτιβος	κεράυνον -ον	νίχταε -αε	ϭάνιογι -ογι

Teksty przykładowe

Wpisany w tabelkę na początku artykułu tekst pierwszego artykułu powszechnej deklaracji praw człowieka w prawidłowym kroju pisma dla greckiego politonicznego w języku aerajskim:

Ἀλ ἀνθρόπος ϝηϭόρω φρῖς καὶ ἕκϋαλις αμ νὲμος ἐτ ἐν λαβ. Ἄνο ὀξο ποσσέϣ λόγικις ἐν ρατίο ἐτ μα κονσενϯία, καὶ λῦϧω δέλατι ϝε διφορετικίς ἀνθρόπος ἰν ἐν σπίριτους σα ϭρώδηὁϩ.

Fragment modlitwy Pańskiej (do momentu "Jako w Niebie, tak i na Ziemi"):

Σανς Πάδρε, τϋ ἠϛ ἰν Θῄλο, δα σάνκτω Σανς Ναμ, δα ἣπιρω Σανς Κρένϋμ, Σανς χάστο ἐξίστω κα ιν Θῄλο ἐτσι αμ Τέρρα.

Powyższa grafika przedstawia aerajski skrócony opis Grecji (zawiera 2 błędy, Ἠλλάδα małą literą oraz nieprawidłowy akcent w ψιλή):

ἠλλάδα (ἐτ ψίλη) ἠϛ λάνδος ἀμ Ἐυρόπα ἰν πενίνσουλος ϭαλκάνις.