Conlang Wiki
Advertisement

Język nolikowy, nazwa własna نؤليكي چاراص noliki čaraļ [no'liki 'ʧa:raɬ] - dawna (2007) wersja języka noliczańskiego, pomyślana jako język Midżan - kociouchych mutantów z fikcyjnej planety 07 Virginis.

Fonetyka[]

Fonemy spółgłoskowe
p b t d č j k ?
f v s ļ š x h
? r l y ?
m n ñ ?

ļ to spółgłoska boczna szczelinowa [ɬ] lub afrykata [t͡ɬ] (w nagłosie i po spółgłoskach). r jest zawsze spółgłoską drżącą dziąsłową. Fonem /v/ może być realizowany jako [v] lub [ʋ] (zwłaszcza po spółgłoskach). Litera ñ reprezentuje dźwięk [ɲ], z alofonem [ŋ] przed [k]. Standardowa artykulacja fonemów š č j jest postalweolarno-palatalna.

Fonemy samogłoskowe
i ? u
e ? o
? a ?

Samogłoski /e/ i /o/ są niższe od zapisywanych tymi symbolami samogłosek kardynalnych, ale nie aż tak niskie jak IPA [ɛ] i [ɔ]. Fonem /a/ jest w sąsiedztwie spółgłosek miękkopodniebiennych realizowany jako [ɑ]. Akcentowane samogłoski w sylabach otwartych są długie.

Fonotaktyki[]

Możliwe wygłosowe zbitki spółgłoskowe to -nd, -st, -št, -šk, -xk. Dopuszczalna jest geminacja wszystkich spółgłosek oprócz /h/. Geminaty i zbitki spółgłoskowe nie mogą pojawiać się w nagłosie.


Sandhi[]

Gdy na granicy morfemów stykają się dwie spółgłoski, często zachodzi sandhi. Najczęściej spotykane przemiany to:

  • bezdźwięczny obstruent ulega udźwięcznieniu przed następującym dźwięcznym (oprócz /v/).
  • dźwięczny obstruent traci dźwięczność przed bezdźwięcznym.
  • spółgłoska zwarta lub nosowa przed zwartą upodobnia się do niej pod względem miejsca artykulacji.
  • spółgłoski /l/ i /ļ/ zanikają przed spółgłoską zębową lub /š/, pozostawiając po sobie ślad w postaci jej geminacji.
  • zbitki f+p i p+f przechodzą w ff. Podobnie č+š lub š+č przechodzą w šš, t+s w ss a r+l w ll.
  • nie dopuszcza się do zbitki trzech spółgłosek, między drugą a trzecią wstawia się protetyczne /i/.
  • niedopuszczalna jest też zbitka dwóch samogłosek z których pierwszą nie jest /i/ ani /u/ stąd:
    • a+e -> aye
    • a+i -> e lub ayi
    • a+o -> avo
    • a+u -> o lub avu
    • e i o przed samogłoską przechodzą w ay i av

Zapis alfabetem arabskim[]

Łaciński Arabski
a ا
-a ة
b ب
č چ
d د
e ئ
f ف
h ه
i ى
j ج
k ك
l ل
ļ ص
m م
n ن
ñ ڹ
o ؤ
p پ
r ر
s س
š ش
t ت
u و
v ۋ
x خ
y ي

Czasownik[]

Czasowniki odmieniają się przez dwie osoby (podmiotu i dopełnienia). Istnieją trzy zestawy końcówek, w zależności od tego, czy rdzeń czasownika kończy się na -a, -i czy -u.

W poniższej tabelce przedstawiono pełen zestaw sufiksów osobowych (kolumny - podmiot; wiersze - dopełnienie)

? 1sg 2sg 3sg 1pl 2pl 3pl
1sg -ana
-eni
-onu
-aša
-eši
-ošu
-a
-e
-o
-ala
-eli
-olu
-afa
-efi
-ofu
-ar
-er
-or
1sg -ašna
-išni
-ušnu
-ašta
-išti
-uštu
-aš
-iš
-uš
-ašla
-išli
-ušlu
? -ašar
-išir
-ušur
3sg -anta
-inti
-untu
-ačča
-ičči
-učču
-at
-it
-ut
-alla
-illi
-ullu
-atta
-itti
-uttu
-atar
-itir
-utur
1pl ? -alča
-ilči
-ulču
-al
-il
-ul
-adra
-idri
-udru
-alfa
-ilfi
-ulfu
-alar
-ilir
-ulur
2pl -afna
-ifni
-ufnu
? -af
-if
-uf
-aļa
-iļi
-uļu
-affa
-iffi
-uffu
-afar
-ifir
-ufur
3pl -añka
-iñki
-uñku
-akša
-ikši
-ukšu
-ak
-ik
-uk
-alka
-ilki
-ulku
-akka
-ikki
-ukku
-akar
-ikir
-ukur

Czasowniki nieprzechodnie są traktowane jakby miały dopełnienie w trzeciej osobie liczby pojedynczej.

Cechą charakterystyczną nolikowego systemu werbalnego jest wykorzystywanie infiksów do oznaczenia czasu i w słowotwórstwie:

Zestaw I
<me> - tryb optatywny
<ju> - czas przeszły
<pi> - tryb przypuszczający lub czas przyszły
Zestaw II
<tu> - kauzatywny
<xa> - kontentatywny (staranie się by osiągnąć cel wyrażony czasownikiem podstawowym)
<la> - inchoatywny (rozpoczęcie czynności)
<ñi> - finitatywny (zakończenie czynności)

Infiksy są wstawiane przed ostatnią spółgłoską lub zbitką rdzenia, infiksy z zestawu II przed tymi z zestawu I. W dawnym języku mogły one również rozbijać zbitki spółgłoskowe, czego dowodzi imię Nurxabim ("ten który stara się być sławnym; nurbi- 'być sławnym').

Tryb rozkazujący dla drugiej osoby liczby pojedynczej jest wyrażany samym rdzeniem z dopełnieniem w postaci niezależnego zaimka (jahturi nal - 'zabijcie mnie'), dla pozostałych osób formą optatywną.

Istnieje również specjalna forma duratywna (lub intensywna) czasownika tworzona przez podwojenie pierwszej sylaby. W przypadku braku nagłosowej sylaby wstawia się w takim wypadku /r/:

mahit -> mamahit
iñoļut -> iriñoļut

Przymiotniki są morfologicznie identyczne z czasownikami, nie ma więc wyrazu znaczącego "wielki" a jedynie czasownik "być wielkim". Nie istnieje też strona bierna, gdyż nolikowy jest językiem topikalizującym.

W języku nolikowym nie występuje osobny czasownik "być". Jego rolę pełni sufiks -sa- z odpowiednią końcówką osobową dodawany do rzeczownika (w przypadku dłuższej frazy rzeczownikowej - do jej ostatniego elementu). Jeżeli wyraz kończy się spółgłoską inną niż /s/, sufiks ten jest poprzedzony ostatnią samogłoską rzeczownika:

  • nedesak - to są dzieci
  • yumanasa - jestem człowiekiem

Istnieje też specjalny czasownik lokatywny tisa-:

  • Ma ellakar-di tisaf? Czy jesteście w szkole?

Rzeczownik[]

Nie ma deklinacji, polskiej odmianie rzeczownika przez przypadki i używaniu ich z przyimkami odpowiadają końcówki okolicznikowe dodawane do wyrazów.

Liczbę mnoga rzeczowników tworzymy za pomocą końcówki -ak. Rzeczowniki odczasownikowe z przyrostkiem -m wyrażającym wykonawcę czynności zamieniają to -m na -k (ellam 'nauczyciel' -> ellak); przyrostek -aļ wyrażający podmiot czynności zmienia się w liczbie mnogiej w -axk. W przypadku gdy rzeczownik kończy się na samogłoskę -e , końcówka pluralna przybiera postać -ayak, a gdy zakończeniem wyrazu jest -o jest to -avak. Hiatus dwóch /a/ ulega uproszczeniu, np. korta 'głowa' -> kortak Niektóre wyrazy kończące się formantem -i mają w liczbie mnogiej końcówkę -ik. W dłuższych frazach rzeczownikowych znacznik liczby mnogiej znajduje się tylko na ostatnim wyrazie.

Sufiks -ne dodany do rzeczownika jest znacznikiem tematu wypowiedzi, może też w razie niejasności spowodowanych brakiem przypadków być znacznikiem podmiotu.

Wołacz wyrażany jest sufiksem -a, po spółgłoskach -ya

Zdrobnienia mają dwie końcówki, -(i)ta i bardziej pieszczotliwą -(i)ča. Formy z -i- są używane po spółgłoskach.

Zaimki osobowe[]

ja - nal
ty - če
on, ona, ono - to (ożywione), so (nieożywione)
my - lu
wy - fik
oni, one - tak (ożywione), sak (nieożywione)

Jeżeli podmiot i dopełnienie są oczywiste za sprawą formy czasownika, opuszcza się je (pro-drop). Zaimki dzierżawcze są identyczne z osobowymi: nal mend 'mój dom'.

Składnia[]

Podstawowy szyk zdania to SOV. Wyraz określający poprzedza określany (język prawogłowowy).

Podobnie jak polski, nolikowy używa podwójnej negacji: lam ļaļ la-lijunit 'nikt niczego nie widział'.

Liczebniki[]

1.ļa
2.pos
3.maxk
4.bir
5.ama
6.suñ
7.fuk
8.ifar
9.tahib
10.oru
11.xist
12.lip
13.fex
14.šod
196. tañ
2744. tehir

System liczbowy w działaniu:

3425 = 2744+3*196+6*14+9

tehir va maxk tañak va suñ šodak va tahib

Albo w skrócie:

ļa maxk suñ tahib (dosłownie 1-3-6-9 - zapis tej liczby w pozycyjnym systemie czternastkowym)

Słownik[]

A[]

ačorbim - prorok
ahistu- - być czystym
ajat - kraina, region
atilbam - władca

B[]

baraļ - światło
bari- - świecić
belan - zachód
bir - słońce
bišk - brzuch

Č[]

čara- - mówić
čaraļ - język
četika- - być wolnym
četikkan - wolność
čiña- - atakować, zagrażać
čiññan - niebezpieczeństwo

D[]

dast - rozum, umysł
dasti - istota rozumna
deču- - znaleźć
dexaču- - szukać
dixk - beztroska, frywolność
durhaf - duże zwierzę

E[]

ellakar - szkoła
ellam - nauczyciel
Esaf - Bóg
esafin - religia

F[]

fejam - złoto
for - oko
fusattan - zło
fusatu- - być złym

H[]

haji- - ukrywać
hand - kwiat
has - teraz
henaļ - niebo
hus - ręka

I[]

ibokaļ - bajka
ibokan - wyobraźnia
iboki- - fantazjować, zmyślać
iñoļu- - bronić
isollan - honor
itrab - kamień

J[]

jahri- - umrzeć
jahriya - śmierć
jahturi- - zabić
jati- - mieć
jeñu- - niszczyć
jimra- - chwalić
jindu - więcej
jola- - żyć
jollan - życie
juki- - polować
jun, l.mn. jonak - kobieta

K[]

kad - tak
kaddi - gdzie
kaļ - co
kam - kto
-kar - miejsce (w złożeniach)
kax - kiedy
kedan - choroba
kel - woda
koč - który
korta - głowa
Kutas - Szatan
kutasin - satanizm, niemoralność

L[]

la - nie
laddi - nigdzie
lam - nikt
lax - nigdy
lemya- - być szczęśliwym (podniośle)
lemyanan - szczęście
lini- - widzieć

Ļ[]

ļaļ - nic
ļiru- - spać
ļiran - sen (stan fizjologiczny)
ļirava - marzenie senne
ļodu- - musieć
ļoddan - konieczność
ļuki- - pokazywać

M[]

mahi- - pić
me (l.mn. mevak) - noga
mend - dom
mer - mężczyzna
miani- - być ciemnym
mimi - kot
mitvan - podobieństwo
mulu- - pracować, działać (o urządzeniu)

N[]

nalij - wschód
ned - dziecko
nox, zdrobniale nano - matka
nurbi- - być sławnym

Ñ[]

ñaraj, l.mn. ñarjak - łódź
ñok - jak
ñuša - małe zwierzę

O[]

oband - południe
oļañ - świętość
ortah - północ

P[]

pahri - inny
pellan - przyjemność
petula- - podobać się
petullan - chciwość
pilaj - serce, klatka piersiowa
pirnaļ - prawo (coś co się należy)
podi- - być wielkim

R[]

ridha- - radować się
ridhan - radość

S[]

saxko - tyłek
sibaļ - prawda
sibu- - wierzyć
soruj - grzech, nieszczęście
suplan - wiedza
supli- - wiedzieć
suplidexačum - naukowiec

Š[]

šabi- - kochać
šabban - miłość
šili- - być pięknym
šolum, l.mn. šolmak - świat
šund - rzecz

T[]

taddi - tam
tarikkan - dobro
tariku- - być dobrym
tehri - duża ilość
tela- - być nowym
tilba- - kontrolować
tilban - kontrola, władza
tisa- - znajdować się
tissan - położenie
tivuša- - potrzebować
tivuššan - potrzeba
tolok, l.mn. tolkak - drzewo

U[]

umoja - być silnym
umojjan - siła
upaļ - duch
ur - ogień
urkel - alkohol

V[]

vahavin - pogaństwo
vahavitrab - rzeźba
vaho - bóstwo (pogańskie)
varestan - porządek
virač - ofiara
votu- - być starym

X[]

xaceri- - być prostym
xertar - tarcza
xit - twarz
xivap - wiosło

Y[]

yoña- - wołać, nazywać
yoññan - imię
yuman - człowiek
Advertisement