Verenyel (IPA: [ˈʋeːɾeɲel]), to język tworzony przez Toivonena od roku 2008. Na początku tworzony na potrzeby conworldu, obecnie jako artlang. Głównym założeniem było melodyjne brzmienie i oryginalna, fleksyjna gramatyka. Słownictwo jest zapożyczane z różnych języków naturalnych, najczęściej fińskiego, węgierskiego i łaciny.
Fonologia[]
Samogłoski[]
Samogłoski Verenyel.
System samogłosek verenyel jest dość prosty - posiada on jedynie 7 fonemów samogłoskowych, przy czym dwa z nich - /y/ i /ø/ - występują tylko w akcentowanych sylabach. Istnieje kontrast pomiędzy długimi a krótkimi samogłoskami, ale nie jest on fonemiczny - długie samogłoski występują jedynie w akcentowanych sylabach otwartych. Częste są również sekwencje kilku samogłosek pod rząd, nawet takie, które nie tworzą dyftongów.
Samogłoski są zapisywane tak jak w IPA, za wyjątkiem /y/, zapisywanego <ui> i /ø/, zapisywanego <ue>.
Samogłoski tworzą następujące dyftongi:
| i | u | |
|---|---|---|
| a | ai̯ | au̯ |
| e | ei̯ | eu̯ |
| o | oi̯ | ou̯ |
| ue | øi̯ |
Spółgłoski[]
Verenyel posiada 14 fonemów spółgłoskowych. Dźwięczność głosek nie jest fonemiczna (para t/d ma dystrybucję komplementarną).
| Wargowe | Zębowe | Palatalne | Welarne | Krtaniowe | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m /m/ | n /n̪/ | ny /ɲ/ | |||
| Zwarte | p /p/ | t /t̪/ | d /ð̞/¹ | c /k/ | ||
| Półotwarte | v /ʋ/ | j /j/ | h /ɦ/ | |||
| Szczelinowe | s /s/ | |||||
| Uderzeniowe | r /ɾ/ | |||||
| Boczne | l /l/ | ly /ʎ/ | ||||
¹ "d" po "l" czytamy [d].
Lenicja[]
W Verenyel zachodzi lenicja, mająca na celu osłabienie spółgłosek znajdujących się w środku wyrazu. Zjawisko to występuje również przy dołączaniu końcówek gramatycznych, np.: silva + -ta -> silvada. Lenicja nie występuje jedynie po spółgłoskach nosowych oraz "s", np. suidan + -ta -> suidanta.
Wzór wymiany spółgłosek jest następujący:
p ~> v
t ~> d
c ~> h
Fonotaktyka[]
Sylaby w Verenyel mają postać (C1)V(C2), gdzie:
- C1 oznacza dowolną spółgłoskę - jedynie na początku słowa nie może występować /d/
- V oznacza dowolną samogłoskę
- C2 oznacza dowolną spółgłoskę oprócz /p/, /t/, /k/ lub niezgłoskotwórczy składnik dyftongu
Przykłady poprawnych sylab: lai, me, sil, por, veny itp.
Przykłady niepoprawnych sylab: veil, hat, lac, stoi itp.
Akcent[]
W Verenyel "zwykły" akcent może padać albo na pierwszą sylabę słowa (np. étela), albo na ostatnią sylabę rdzenia (np. escuìli). Ponadto występuje ściśle z nim związany akcent toniczny. Każde słowo może być akcentowane według jednego z trzech wzorców:
- Akcent wznoszący (ozn. á) - sylabę akcentowaną czytamy wyższym głosem, niż pozostałe
- Akcent opadający (ozn. à) - sylabę akcentowaną czytamy niższym głosem, niż pozostałe
- Akcent wznosząco-opadający (cyrkumfleks) (ozn. â) - sylabę akcentowaną zaczynamy wypowiadać tonem wysokim, który mniej więcej od połowy trwania sylaby płynnie opada do niskiego; pozostałe sylaby czytamy tonem wysokim.
Istnieją reguły opisujące stosowanie akcentu tonicznego (oczywiście są od nich wyjątki):
- słowa dłuższe niż dwusylabowe akcentowane na pierwszą sylabę mają zazwyczaj akcent wznoszący (np. étela)
- słowa dłuższe niż dwusylabowe akcentowane na ostatnią sylabę rdzenia mają zazwyczaj akcent opadający (np. sivèiris)
- w słowach dwusylabowych akcent zależy od postaci sylaby akcentowanej:
- CVC - akcent wznoszący (np. silva)
- VC - akcent opadający (np. elva)
- CV, V - cyrkumfleks (np. taru)
W słowach dwusylabowych akcent oznaczamy znakiem diakrytycznym tylko wtedy, gdy nie stosuje się do powyższych reguł.
Ortografia[]
Verenyel używa w zapisie następujących liter alfabetu łacińskiego:
A C D E H I J L M N O P R S T U V (Y)
, przy czym litera Y jest używana tylko w dwuznakach: ny i ly. Nad samogłoskami mogą się znajdować znaki diakrytyczne: ´, `, ^, oznaczające akcent, oraz ¨ (diareza), oznaczający, że dana samogłoska jest wymawiana osobno. Diarezę piszemy wszędzie tam, gdzie występują obok siebie dwie samogłoski, które normalnie tworzą dyftong lub dwuznak, czyli ai, ei, oi, ui, au, ou, eu, ue.
W przypadku oznaczania akcentu na dyftongu znak jest zawsze stawiany nad pierwszą (zgłoskotwórczą) samogłoską, np. sivèiris. Natomiast w przypadku dwuznaku, znak akcentu znajduje się nad drugą literą, np. escuìle.
Morfologia[]
Verenyel jest językiem fleksyjnym, częściowo ergatywnym. Posiada 2 rodzaje gramatyczne (męski, zeński), 3 liczby (pojedyncza, podwójna, mnoga), 2 aspekty (dokonany i niedokonany, odpowiedniki czasów) i 6 przypadków.
Rzeczownik[]
Rzeczownik odmienia się przez liczbę, rodzaj i przypadek.
Rodzaj[]
Rzeczowniki mogą posiadać jeden z dwóch rodzajów: męski lub żeński. Rodzaj jest zawsze jednoznacznie określony przez końcówkę absolutywu liczby pojedynczej:
- r. męski: -a, -u, -es, -an, -el, -ies, -or, -er, -ainen
- r. żeński: -e, -i, -is, -eny, -ar, -ien
Formy zaimków (tylko 3. osoby), przymiotników i czasowników muszą być dostosowane do rodzaju rzeczownika, do którego się odnoszą.
Przypadki[]
W Verenyel występuje 6 przypadków:
- absolutyw
- ergatyw
- dopełniacz (partitivus)
- posesyw
- okolicznik (prepositionalis) - określa okoliczności (tj. czas, miejsce itp.) opisywanej w zdaniu sytuacji, łączy się z przyimkami
- bytownik (essivus) - abstrakcyjne przypisanie stanu, np. "będąc kim? będąc czym?"
Deklinacja[]
Wyróżniamy kilka typów deklinacji, w zależności od końcówki rzeczownika.
I deklinacja: rzeczowniki zakończone na -a (r. męski) lub -e (r. żeński):
| l. poj. | l. podw. | l. mn. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | m | ż | m | ż | |
| Abs. | silva | laine | silvari | laineri | silvi | laini |
| Erg. | silvas | laines | silvares | laineres | silvies | lainies |
| Part. | silvada | lainea | silvarda | lainerda | silveja | laineja |
| Poss. | silvan | lainen | silvaren | laineren | silvin | lainin |
| Prep. | silval | lainel | silvarel | lainerel | silvil | lainil |
| Ess. | silvais | laineis | silvaris | laineris | silvis | lainis |
II deklinacja: rzeczowniki zakończone na -u (r. męski) lub -i (r. żeński):
| l. poj. | l. podw. | l. mn. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | m | ż | m | ż | |
| Abs. | taru | vesni | taroï | vesneï | tari | vesnai |
| Erg. | taruës | vesnies | taroes | vesnejes | taries | vesnajes |
| Part. | taroa | vesnea | taroda | vesneja | tareja | vesnia |
| Poss. | tarun | vesnen | taroen | vesnejen | tarin | vesnin |
| Prep. | tarul | vesnel | taroel | vesnejel | taril | vesnil |
| Ess. | taroïs | vesneïs | taroïs | vesneïs | taris | vesnis |
III deklinacja: rzeczowniki zakończone na -es (r. męski) lub -is (r. żeński):
| l. poj. | l. podw. | l. mn. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | m | ż | m | ż | |
| Abs. | aures | sivèiris | auressi | sivèirissi | aurinye | sivèirinye |
| Erg. | aureies | sivèiries | auresses | sivèirisses | aurinyes | sivèirinyes |
| Part. | aurenta | sivèirinta | auresta | sivèirista | aurinya | sivèirinya |
| Poss. | aurean | sivèirien | auressen | sivèirissen | aurinyen | sivèirinyen |
| Prep. | aureal | sivèiriel | auressel | sivèirissel | aurinyel | sivèirinyel |
| Ess. | aurentis | sivèirintis | auressis | sivèirissis | aurinyis | sivèirinyis |
Przymiotnik[]
Czasownik[]
Czasownik odmienia się przez liczbę, czas i rodzaj. Istnieją dwa rodzaje koniugacji: podmiotowa i przedmiotowa, przy czym czasowniki mogą posiadać albo obie, albo tylko podmiotową. Zastosowanie tych form zostanie wyjaśnione w części "składnia".
Koniugacja[]
Koniugacja podmiotowa
| ela | l. poj. | l. podw. | l. mn. | ||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | m | ż | ||
| I | elan | elen | elanne | elenne | elin |
| II | elas | eles | elasse | elesse | elis |
| III | elai | elei | elaije | eleije | elij |
Koniugacja przedmiotowa
Koniugacja przedmiotowa polega na odmianie czasownika przez liczbę i przypadek Essiv (bytownik), podobnie jak się odmienia przymiotniki.
| caima | l. poj. | l. podw. | l. mn. | ||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | m | ż | ||
| I | caimaïs | caimeïs | caimaris | caimeris | caimis |
| II | |||||
| III | |||||